This website is using cookies

We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies on this website. 

Kalevala: Kalevala (Kalevala in Polish)

Portre of Kalevala

Kalevala (Finnish)

Ensimmäinen runo

Mieleni minun tekevi, aivoni ajattelevi
lähteäni laulamahan, saa'ani sanelemahan,
sukuvirttä suoltamahan, lajivirttä laulamahan.
Sanat suussani sulavat, puhe'et putoelevat,
kielelleni kerkiävät, hampahilleni hajoovat.

Veli kulta, veikkoseni, kaunis kasvinkumppalini!
Lähe nyt kanssa laulamahan, saa kera sanelemahan
yhtehen yhyttyämme, kahta'alta käytyämme!
Harvoin yhtehen yhymme, saamme toinen toisihimme
näillä raukoilla rajoilla, poloisilla Pohjan mailla.

Lyökämme käsi kätehen, sormet sormien lomahan,
lauloaksemme hyviä, parahia pannaksemme,
kuulla noien kultaisien, tietä mielitehtoisien,
nuorisossa nousevassa, kansassa kasuavassa:
noita saamia sanoja, virsiä virittämiä
vyöltä vanhan Väinämöisen, alta ahjon Ilmarisen,
päästä kalvan Kaukomielen, Joukahaisen jousen tiestä,
Pohjan peltojen periltä, Kalevalan kankahilta.

Niit' ennen isoni lauloi kirvesvartta vuollessansa;
niitä äitini opetti väätessänsä värttinätä,
minun lasna lattialla eessä polven pyöriessä,
maitopartana pahaisna, piimäsuuna pikkaraisna.
Sampo ei puuttunut sanoja eikä Louhi luottehia:
vanheni sanoihin sampo, katoi Louhi luottehisin,
virsihin Vipunen kuoli, Lemminkäinen leikkilöihin.

Viel' on muitaki sanoja, ongelmoita oppimia:
tieohesta tempomia, kanervoista katkomia,
risukoista riipomia, vesoista vetelemiä,
päästä heinän hieromia, raitiolta ratkomia,
paimenessa käyessäni, lasna karjanlaitumilla,
metisillä mättähillä, kultaisilla kunnahilla,
mustan Muurikin jälessä, Kimmon kirjavan keralla.

Vilu mulle virttä virkkoi, sae saatteli runoja.
Virttä toista tuulet toivat, meren aaltoset ajoivat.
Linnut liitteli sanoja, puien latvat lausehia.

Ne minä kerälle käärin, sovittelin sommelolle.
Kerän pistin kelkkahani, sommelon rekoseheni;
ve'in kelkalla kotihin, rekosella riihen luoksi;
panin aitan parven päähän vaskisehen vakkasehen.

Viikon on virteni vilussa, kauan kaihossa sijaisnut.
Veänkö vilusta virret, lapan laulut pakkasesta,
tuon tupahan vakkaseni, rasian rahin nenähän,
alle kuulun kurkihirren, alle kaunihin katoksen,
aukaisen sanaisen arkun, virsilippahan viritän,
kerittelen pään kerältä, suorin solmun sommelolta?

Niin laulan hyvänki virren, kaunihinki kalkuttelen
ruoalta rukihiselta, oluelta ohraiselta.
Kun ei tuotane olutta, tarittane taarivettä,
laulan suulta laihemmalta, vetoselta vierettelen
tämän iltamme iloksi, päivän kuulun kunniaksi,
vaiko huomenen huviksi, uuen aamun alkeheksi.

Noin kuulin saneltavaksi, tiesin virttä tehtäväksi:
yksin meillä yöt tulevat, yksin päivät valkeavat;
yksin syntyi Väinämöinen, ilmestyi ikirunoja
kapehesta kantajasta, Ilmattaresta emosta.

Olipa impi, ilman tyttö, kave luonnotar korea.
Piti viikoista pyhyyttä, iän kaiken impeyttä
ilman pitkillä pihoilla, tasaisilla tanterilla.

Ikävystyi aikojansa, ouostui elämätänsä,
aina yksin ollessansa, impenä eläessänsä
ilman pitkillä pihoilla, avaroilla autioilla.

Jop' on astuiksen alemma, laskeusi lainehille,
meren selvälle selälle, ulapalle aukealle.
Tuli suuri tuulen puuska, iästä vihainen ilma;
meren kuohuille kohotti, lainehille laikahutti.

Tuuli neittä tuuitteli, aalto impeä ajeli
ympäri selän sinisen, lakkipäien lainehien:
tuuli tuuli kohtuiseksi, meri paksuksi panevi.

Kantoi kohtua kovoa, vatsantäyttä vaikeata
vuotta seitsemän satoa, yheksän yrön ikeä;
eikä synny syntyminen, luovu luomatoin sikiö.

Vieri impi veen emona. Uipi iät, uipi lännet,
uipi luotehet, etelät, uipi kaikki ilman rannat
tuskissa tulisen synnyn, vatsanvaivoissa kovissa;
eikä synny syntyminen, luovu luomatoin sikiö.

Itkeä hyryttelevi; sanan virkkoi, noin nimesi:
"Voi poloinen, päiviäni, lapsi kurja, kulkuani!
Jo olen joutunut johonki: iäkseni ilman alle,
tuulen tuuiteltavaksi, aaltojen ajeltavaksi
näillä väljillä vesillä, lake'illa lainehilla!

"Parempi olisi ollut ilman impenä eleä,
kuin on nyt tätä nykyä vierähellä veen emona:
vilu tääll' on ollakseni, vaiva värjätelläkseni,
aalloissa asuakseni, veessä vierielläkseni.

"Oi Ukko, ylijumala, ilman kaiken kannattaja!
Tule tänne tarvittaissa, käy tänne kutsuttaessa!
Päästä piika pintehestä, vaimo vatsanvääntehestä!
Käy pian, välehen jou'u, välehemmin tarvitahan!"

Kului aikoa vähäisen, pirahteli pikkaraisen.
Tuli sotka, suora lintu; lenteä lekuttelevi
etsien pesän sijoa, asuinmaata arvaellen.

Lenti iät, lenti lännet, lenti luotehet, etelät.
Ei löyä tiloa tuota, paikkoa pahintakana,
kuhun laatisi pesänsä, ottaisi olosijansa.

Liitelevi, laatelevi; arvelee, ajattelevi:
"Teenkö tuulehen tupani, aalloillen asuinsijani?
Tuuli kaatavi tupasen, aalto vie asuinsijani."

Niin silloin ve'en emonen, veen emonen, ilman impi,
nosti polvea merestä, lapaluuta lainehesta
sotkalle pesän sijaksi, asuinmaaksi armahaksi.

Tuo sotka, sorea lintu, liiteleikse, laateleikse.
Keksi polven veen emosen sinerväisellä selällä;
luuli heinämättähäksi, tuoreheksi turpeheksi.

Lentelevi, liitelevi, päähän polven laskeuvi.
Siihen laativi pesänsä, muni kultaiset munansa:
kuusi kultaista munoa, rautamunan seitsemännen.

Alkoi hautoa munia, päätä polven lämmitellä.
Hautoi päivän, hautoi toisen, hautoi kohta kolmannenki.

Jopa tuosta veen emonen, veen emonen, ilman impi,
tuntevi tulistuvaksi, hipiänsä hiiltyväksi;
luuli polvensa palavan, kaikki suonensa sulavan.

Vavahutti polveansa, järkytti jäseniänsä:
munat vierähti vetehen, meren aaltohon ajaikse;
karskahti munat muruiksi, katkieli kappaleiksi.

Ei munat mutahan joua, siepalehet veen sekahan.
Muuttuivat murut hyviksi, kappalehet kaunoisiksi:
munasen alainen puoli alaiseksi maaemäksi,
munasen yläinen puoli yläiseksi taivahaksi;
yläpuoli ruskeaista päivöseksi paistamahan,
yläpuoli valkeaista, se kuuksi kumottamahan;
mi munassa kirjavaista, ne tähiksi taivahalle,
mi munassa mustukaista, nepä ilman pilvilöiksi.

Ajat eellehen menevät, vuoet tuota tuonnemmaksi
uuen päivän paistaessa, uuen kuun kumottaessa.
Aina uipi veen emonen, veen emonen, ilman impi,
noilla vienoilla vesillä, utuisilla lainehilla,
eessänsä vesi vetelä, takanansa taivas selvä.

Jo vuonna yheksäntenä, kymmenentenä kesänä
nosti päätänsä merestä, kohottavi kokkoansa.
Alkoi luoa luomiansa, saautella saamiansa
selvällä meren selällä, ulapalla aukealla.

Kussa kättä käännähytti, siihen niemet siivoeli;
kussa pohjasi jalalla, kalahauat kaivaeli;
kussa ilman kuplistihe, siihen syöverit syventi.

Kylin maahan kääntelihe: siihen sai sileät rannat;
jaloin maahan kääntelihe: siihen loi lohiapajat;
pä'in päätyi maata vasten: siihen laitteli lahelmat.

Ui siitä ulomma maasta, seisattelihe selälle:
luopi luotoja merehen, kasvatti salakaria
laivan laskemasijaksi, merimiesten pään menoksi.

Jo oli saaret siivottuna, luotu luotoset merehen,
ilman pielet pistettynä, maat ja manteret sanottu,
kirjattu kivihin kirjat, veetty viivat kallioihin.
Viel' ei synny Väinämöinen, ilmau ikirunoja.

Vaka vanha Väinämöinen kulki äitinsä kohussa
kolmekymmentä keseä, yhen verran talviaki,
noilla vienoilla vesillä, utuisilla lainehilla.

Arvelee, ajattelevi, miten olla, kuin eleä
pimeässä piilossansa, asunnossa ahtahassa,
kuss' ei konsa kuuta nähnyt eikä päiveä havainnut.

Sanovi sanalla tuolla, lausui tuolla lausehella:
"Kuu, keritä, päivyt, päästä, otava, yhä opeta
miestä ouoilta ovilta, veräjiltä vierahilta,
näiltä pieniltä pesiltä, asunnoilta ahtahilta!
Saata maalle matkamiestä, ilmoillen inehmon lasta,
kuuta taivon katsomahan, päiveä ihoamahan,
otavaista oppimahan, tähtiä tähyämähän!"

Kun ei kuu kerittänynnä eikä päivyt päästänynnä,
ouosteli aikojansa, tuskastui elämätänsä:
liikahutti linnan portin sormella nimettömällä,
lukon luisen luikahutti vasemmalla varpahalla;
tuli kynsin kynnykseltä, polvin porstuan ovelta.

Siitä suistui suin merehen, käsin kääntyi lainehesen;
jääpi mies meren varahan, uros aaltojen sekahan.

Virui siellä viisi vuotta, sekä viisi jotta kuusi,
vuotta seitsemän, kaheksan. Seisottui selälle viimein,
niemelle nimettömälle, manterelle puuttomalle.

Polvin maasta ponnistihe, käsivarsin käännältihe.
Nousi kuuta katsomahan, päiveä ihoamahan,
otavaista oppimahan, tähtiä tähyämähän.

Se oli synty Väinämöisen, rotu rohkean runojan
kapehesta kantajasta, Ilmattaresta emosta.

 



Source of the quotationhttp://fi.wikisource.org

Kalevala (Polish)

STWORZENIE ŚWIATA

Będę śpiewał pieśni przodków
Ukochane, zapomniane,
Będę śpiewał je do końca
I przed końcem nie przestanę,
Słowa dźwięczą już na ustach,
Już spływają do języka
I słowami, i dźwiękami
Pieśń przez zęby mi przenika.

Ulubiony przyjacielu,
Towarzyszu lat dziecięcych!
Nie widziałem cię od wielu
Dni, tygodni i miesięcy,
Aż spotkaliśmy się wreszcie
W tej krainie, tej północnej,
Gdzie nad ziemią niebo niskie
Trwa w tęsknocie bezowocnej.

A więc weźmy się za ręce
I z palcami palce splećmy,
Zaśpiewajmy pieśń z tych czasów,
Gdyśmy byli jeszcze dziećmi.
Przyjaciele niech usłyszą,
Młodzi niech powtórzą z czasem.
Stary, wierny Väinömäinen
Chował pieśni te za pasem,
Ilmarinen w miechu swoim
Miał ukrycie dla nich tajne,
Kaukomieli zaś na mieczu,
A w kołczanie Joukahajnen,
Przechowane one były
Śród Pohioli mrocznych dali,
Na wyżynach, na dolinach,
Na równinach Kalevali.
Ojciec śpiewał mi te pieśni,
Zasłyszane od swych przodków,
Nauczyła mnie ich matka
Przędąc nić na kołowrotku,
Dawne dzieje, przyjacielu,
Zapomniane i dalekie,
Byłem wówczas małym dzieckiem,
Które karmią tylko mlekiem,
I słyszałem właśnie wtedy
Tę historię niebywałą,
Jak zginęła stara Louhi,
Jak się Sampo postarzało,
Jak śpiewając zmarł Vipunen
I jak skończył Lemminkainen,
Usłyszałem słowa mądre,
Słowa wieszcze, nadzwyczajne,
Odnalazłem je na ścieżkach,
Wyzwoliłem je z uwięzi,
Pozbierałem je z badyli,
Z krzaków, z wrzosów i z gałęzi,
Gdy, pastuchem jeszcze będąc,
Szedłem łąką w babie lato
Za Murikki czarną, dojną
I za Kimmo, za pstrokatą.
Deszcz mi runy opowiedział,
Mróz powtórzył, bym zrozumiał,
Fale morskie pieśń przyniosły,
Wiatr do ucha ją naszumiał,
Ptaki słowa poskładały,
Drzewa treść nadały słowom,
Szczyty sosen, brzóz i jodeł
Zaszumiały śpiewną mową.

W kłębek pieśni te zwinąłem
W porze roku niewesołej
I na saniach je złożyłem,
I zawiozłem do stodoły.
Tam schowałem je do skrzynki,
Gdzie dotychczas leżą. Czyżby
Nie czas wyjąć je z ukrycia,
Nie czas przynieść je do izby?
Pójdę, skrzynkę mą otworzę,
Skrzynkę pełną słów i dźwięków,
Potem kłębek mój rozwinę
Powolutku, pomaleńku
I zaśpiewam pieśń wspaniałą,
Runy zabrzmią słowem żywym,
Zwłaszcza jeśli mnie ktokolwiek
Poczęstuje młodym piwem,
A jak piwa nie dostanę,
Wody też mi będzie zadość,
Żeby śpiewać z wesołością,
Żeby wszystkim sprawić radość,
Żeby dzień ten uprzyjemnić
I z wieczorem go połączyć,
A wieczorem czekać nocy
I śpiewając noc zakończyć.

W dawnych czasach tak podobno
Układano wszystkie pieśnie:
Noce idą pojedynczo,
Zorze lśnią niejednocześnie -
Väinömäinen, pieśniarz wieczny,
Był samotny śród przestworzy,
Był samotny Väinömäinen,
Kiedy ujrzał świat ten boży.
Matką była mu Ilmatar,
Od obłoków bladych - bledsza,
Panna nieba wysokiego,
Córa światła i powietrza.
Czas dziewczęcy, czas miniony,
Który nigdy nie powraca,
Przepędziła w górnym niebie,
W modrych zamkach i pałacach,
Aż sprzykrzyło jej się wreszcie
W tej niezmiennej samotności,
W tej codziennej samotności
Na błękitnej wysokości.
Opuściła więc niebiosów
Głębię cichą i pogodną
I schyliła się nad morzem,
Nad bezbrzeżną pustką wodną.

Wtem od wschodu runął wicher,
Przyszła burza niespodziana,
Morze zbladło i stuchlało,
Z fal trysnęła mętna piana
I dziewczynę wiatr ogarnął,
I ogłuszył swym zamętem,
I pociągnął ją za sobą
Przez obszary nieobjęte.
Siedem wieków po otchłaniach
Przebłąkała się bezludnie,
Od zachodu aż do wschodu
I z północy na południe.
Poprzez wszystkie morza krańce
I we wszystkie świata strony
Niósł ją, targał nią i miotał
Wiatr szalony, niestrudzony.

Rozpłakała się Ilmatar,
Cała we łzach tak powiada:
"O, ja biedna! Po co zeszłam
Tu, gdzie czeka mnie zagłada,
Opuściłam nierozważnie
Moje zamki napowietrzne,
Teraz burze wieczne, piany mleczne,
Lepiej w niebie żyć dziewczynie,
Gdzie spokojnie życie płynie,
Niż nieszczęsną być wodnicą.
I wędrować po głębinie."

Nie minęło czasu wiele,
Jedno krótkie mgnienie oka,
A tu właśnie niespodzianie
Kaczka spada w dół z wysoka
I z trzepotem wkoło krąży,
Ponad morską pustką leci,
Niespokojnie szuka miejsca,
Gdzie by mogła gniazdo sklecić.
Wschód przemierza, potem zachód,
Mknie na północ, na południe,
Nigdzie ziemi, nigdzie lądu -
Wszędzie fale błyszczą złudnie,
Kaczka krąży, kaczka słabnie,
Prawym skrzydłem łuk zatacza,
Nad okrutnym swoim losem
Tak rozmyśla i rozpacza:
"Gdy zbuduję dom na wietrze,
Gniazdo pośród fal uwiję,
Wiatr w perzynę dom obróci,
Gniazdo moje fala zmyje."

Na te słowa córa światła,
Panująca mórz bałwanom,
Wyłoniła ramię z wody,
Wyłoniła z fal kolano,
Żeby biedny ptak mógł wreszcie
Przerwać lot swój niedorzeczny,
Żeby miał dla swego gniazda
Ląd przychylny i bezpieczny.
Kaczka krąży, kaczka słabnie
Widzi pośród fal kolano,
Tedy, biorąc je za kępę,
Z dawna w morzu zapodzianą,
Ptak opada na nią śmiało,
Wije sobie gniazdko cudne,
W gnieździe składa sześć jaj złotych
I żelazne jajo siódme.

Siedzi kaczka pracowicie
I kolano wciąż ogrzewa,
Już trzy dni nie wstaje z jajek,
Siedmiu piskląt się spodziewa.

Córa wody i stworzenia
Ból poczuła niespodzianie,
Skóra cała jest jak w ogniu,
Płonie straszny żar w kolanie,
Drgnęła z bólu córa światła,
Serce w piersiach jej zadrżało,
Wstrząs gwałtowny, niewysłowny
Przebiegł nagle białe ciało
I do wody wpadły jaja,
W otchłań morskiej zawieruchy,
Na kawałki się potłukły,
Zamieniły się w okruchy.
Nie zginęły jednak w morzu,
Nie przepadły szczątki drobne,
Lecz zmieniły się cudownie
Te odłamki, te osobne.

Więc skorupy dolnej części
Utworzyły ziemię czarną,
Z górnej powstał sklep niebieski,
Który ziemię tę ogarnął,
Z żółtek wyszło wielkie słońce,
Co promienie mu się złocą,
Z białka powstał księżyc srebrny,
Który świeci tylko nocą,
Wszystko to, co pstre jest w jajku,
Wieczną postać gwiazd przybrało,
Zaś ciemniejsze cząstki jajek
Odpłynęły czmurą białą.

Rośnie czas, mijają lata,
Złote słońce lśni podniebnie,
A gdy słońce zachód przebrnie,
Młody miesiąc świeci srebrnie.

Matka wody, córa światła
Wciąż po mętnych falach płynie,
Nad nią wisi niebo modre,
Przed nią wodne są pustynie.
Dziewięć lat już upłynęło,
Więc gdy przyszło lato nowe,
Pierwsza z dziew z głębokiej fali
Wyłoniła swoją głowę
I na wód równinie pustej,
Gdzie się morze wyprzestrzenia,
Jęła tworzyć swoje dzieło
I zaczęła dzień stworzenia.

Tam, gdzie rękę wyciągnęła -
Był przylądek od tej pory,
Gdzie dotknęła nogą ziemi,
Ryby miały swoje nory,
Gdzie się cała zanurzała,
W morzu głębia powstawała,
Zalęgały się łososie
Tam, gdzie noga jej postała.
Równy brzeg się ukazywał,
Gdy dotknęła lądu bokiem,
A gdzie głowę opierała -
Pojawiały się zatoki.

Odpłynęła znów od lądu
I śród wodnych tych bezdroży
Niebezpieczne rafy wznosi
I podwodne skały tworzy,
I już wicher wokół szumi
Swoją pieśń z otchłani wziętą,
Na zagładę marynarzom
I ładunkom, i okrętom.

Już się wyspy wyłoniły,
Już się lądy potworzyły,
Wydźwignęły się z głębiny
Gór podwodnych ciemne bryły,
Już kamienie kolorowe
Młodą ziemię obsypały,
A nad ziemię, ku obłokom,
Wystrzeliły dumne skały.
Jeden tylko Väinömäinen,
Pieśniarz wieczny i natchniony,
Wciąż się jeszcze z matką błąka
Po powierzchni wód spienionej.

Długo, długo ten bohater
Z falą morską się sprzymierzał,
Dnia, co dotąd nie ma nazwy,
Przybił wreszcie do wybrzeża,
A wybrzeże było puste,
Bezimienne, beznadziejne,
Właśnie tam, pod gołym niebiem,
Wylądował Väinömäinen,
Żeby słońcem się zachwycać
I zachwycać się księżycem,
I podziwiać gwiazdy srebrne,
I zobaczyć Niedźwiedzicę.

 



Source of the quotationhttp://www.albedo.art.pl

minimap