This website is using cookies

We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies on this website. 

Esterházy Péter: Een vrouw (Egy nő in Dutch)

Portre of Esterházy Péter

Egy nő (Hungarian)


Van egy nő. Szeret. Szerintem finn. Kezdetben mondogattuk is egymásnak, hogy rokonok vagyunk. Kegyed is finnugor? Nemzeti sajátosságokat igyekszünk fölfedezni a másikban. Én sajnos nem ismerem, a legkevésbé sem ismerem behatóan a finn történelmet (legfontosabb ásványkincsei: króm, titán, kobalt, vanádium, réz, cink, nikkel), általánosan vett ,,északi” képek vannak bennem, ezekben a közhelyekben keresek kapaszkodót. Igyekszem őt elhelyezni valamilyen környezetben, nemzeti klisében, de nem nagyon megy, mert valójában a testem a környezete. Nem a hazája a hazája, hanem a testem. Ezért ha titokban fürkészem őt, nem a finn tóhátság képe rémlik föl előttem, a tavakat összekötő zuhatagos, bővizű folyókkal, hanem én magam, mindig magamat is látom, a combomat, melyet bátran izmosnak mondhatunk, máskor az összeugró farizmomat, a farpofákat vagy a nedves ajkaimat, az ujjamat.
Huzamosan, évekig tagadta, hogy ő is éppen így van velem. Ám azután egy nekivadult, bősz veszekedésben kipakolt. Rád nézek, és csak a pinámat látom!, üvöltötte, a pinám árnyékában látlak! Nem szeretem, ha így beszél, nem szeretem, ha meggondolás nélkül néven nevezi a testünket. Ő meg az én hallgatásomat nem bírja. Most a faszodról hallgatsz!, leplez le. Most a seggem partjáról! Hát nem mindegy!? Szerintem meg nem mindegy, de hallgatok, mit mondhatnék? Az, hogy ő is úgy áll a testtel, az enyémmel és az övével, mint én, az annál is meglepőbb, mert ő meg nagyon is jól eligazodik a magyar ügyekben. Karakteres véleménye van a vezekényi csatáról („nem volt sem olyan jelentéktelen, sem olyan fölösleges, mint ahogy első pillanatra látszik”), használja a ,,Drágffy János-féle metódus”-kifejezést (aki Drágffy sarkantyúját lecsatolva lovagolt az ország zászlajával Mohácsnál a biztos halálba), ismeri a Deákról szóló anekdotákat és Nagy Imre 53-as reformjait, tudja, kit ítéltek el a kis és kit az úgynevezett nagy íróperben, és kiismeri magát az MDF különféle irányzatai közt is.
A szaporodó és, mit tagadjam, durvuló veszekedéseink, melyek nem egyszer a kölcsönös tettlegességig fajultak, én jobbára rázogattam, előfordult, hogy a nyakánál fogva, amit már akár fojtogatásnak is nevezhetünk, ő inkább dobálózott, nemcsak könyvvel vagy a műanyag hamutartóval, hanem a falról lerántott képpel vagy hagyományosan vázával vagy, bizonyos értelemben meglepően, húsdarálóval, és előfordult, hogy a megterített asztalról az eszcájgokat vágta felém, melyek közt, minthogy rántott húsra készülődtünk, kés is volt, így ezt meg már akár késelésnek is nevezhetjük, veszekedéseink, azt hiszem, nem állottak összefüggésben a közös finnugor gyökerekkel. Vagy mégis? A közösen eltöltött idő rettenete? Együtt kóboroltunk, vadászgattunk, őriztük a nyájat, ugyanazon isteneket imádtuk. A megismerés rettenete? Lám, még a hallgatásaimat is ismeri! Hátha még álmodni is rólam álmodik… vagy én őróla… Mi szükség van erre a közelségre? Mire való ez a siralmas tükör?
Tudom, mire gondolsz!, csapott le harsányan, hogy talán jobb volna, nekünk volna jobb, ha én lennék az Isten! Erre gondolsz. De ne hidd, hogy te különb vagy. Nem vagy különb. Nem bizony, mert én is ezt gondolom rólad, hogy talán jobb volna, nekünk volna jobb, ha te lennél…
Ez már a kurva vezekényi csata után történt, hogy így élére álltak a dolgaink, hiába beszéltünk, hiába hallgattunk, körbe-körbejártunk csupán, karikába. Némelykor nem érdemes szeretet és gyűlölet közt különbséget tenni, olvastam; viszolygok az efféle mondatoktól, de mégis ilyesmiről lehetett szó: elindult bennünk egy indulat, és nem lehetett előre tudni, hol bukkan föl. Se befolyásolni, se reménykedni. Másképp is szeretkeztünk ekkoriban: többet és rémülten.
Elmeséltem ezt egy alkalommal az édesapámnak, vagyis hát megkérdeztem, hogy milyenek az északi nők. Fintorogva vállat von, tudom is én. Mégis behívott a szobájába, ahol már régen nem jártam, és némán egy képre mutatott, melyet gyerekkoromban sokszor láttam, egy másik lakás, másik, sötét vagy inkább homályos szobájában, nehéz, drabális olajfestmény, díszes, hangsúlyos, XIX. századi, magabiztos keretben. Norvég halaskofákat ábrázolt a tengerparton, a halpiacon, fújt a szél és ömlött a furcsa fény, az a se sötét, se világos, se szürkület. Sötét és világos és szürke és fénylő, fénylő sötét, világló derengés, örök esthajnal. Néztem a képet, és apám nézett engem.
A kofák facipőben állva, vígan, elszántan hajigálták a halakat. Mind olyan volt nekem, mint ez a finn nő. És a csípőjük valami leírhatatlan erővel és könnyűséggel ringott, nehéz virgoncságban, lányok voltak és asszonyok egyszerre, málhás öszvérek és észak tündérei, ugyan jó civilcsípők voltak, a munkáé és a testé. Elköszöntem édesapámtól, és a továbbiakban a finn nőt ebben a keretben szállásoltam el, ide lokalizáltam, ez lett a környezete, ez a sok, súlyos és sudár asszony, és ha reá nézek, már nem kell magamat látnom, se a combomat, se az összeugró farizmomat, a farpofákat, se a nedves ajkaimat, se az ujjamat, és arra se kell gondolnom, hogy talán jobb volna, nekünk volna jobb, ha ő volna… Ki se mondom, inkább évődve, mint két rokon, kérdezgetjük egymást: Kegyed finnugor?



PublisherMagvető Kiadó, Budapest
Source of the quotationp. 15-18.

Een vrouw (Dutch)

Er is een vrouw, die mij liefheeft. Volgens mij is ze een Finse. Toen we elkaar pas kenden, zeiden we dan ook vaak dat we familie van elkaar waren. Ben jij ook finoegrisch? We probeerden nationale eigenaardigheden bij elkaar te ontdekken. Helaas ken ik de Finse geschiedenis slechts zeer oppervlakkig (de belangrijkste Finse bodemrijkdommen zijn chroom, titaan, kobalt, vanadium, koper, tin en nikkel), en de beelden die in mij opkomen als ik aan het Noorden denk, zijn van algemene aard, in zulke gemeenplaatsen zoek ik aanknopingspunten. Ik probeer de Finse in een andere omgeving te denken, in een nationaal cliché, maar dat lukt niet omdat haar werkelijke omgeving mijn lichaam is. Niet haar vaderland is haar vaderland, maar mijn lichaam. Als ik haar heimelijk gadesla, doemen dus voor mijn geestesoog niet de Finse meren op, noch de watervallen of de rivieren die deze meren met elkaar verbinden, maar zie ik in plaats van dit alles mezelf, bijvoorbeeld mijn dijen, die gerust gespierd kunnen worden genoemd, of mijn gespannen bilspieren, billen, vochtige lippen of vingers.
Jarenlang heeft zij met grote volharding ontkend dat het met haar net zo is gesteld, maar op een keer, toen we in een heftige ruzie waren verwikkeld, slingerde ze de waarheid in mijn gezicht. ’Als ik naar je kijk, zie ik enkel mijn eigen schaamlippen!’ schreeuwde ze, ’ik zie je voortdurend in de schaduw van mijn flamoes!’ Ik vind het niet prettig dat zij zulke dingen zegt en vooral niet dat zij op zo’n moment de namen van onze lichaamsdelen eruit flapt, maar zij kan juist mijn zwijgen niet verdragen. ’Je wilt weer eens niet over je pik spreken!’ ontmaskert ze me, of: ’vandaag tracht je mijn reet te verzwijgen, komt dat niet op hetzelfde neer als erover spreken?’ Volgens mij is zwijgen iets anders dan spreken, maar ik zeg niets terug, want wat zou ik op zo’n moment móéten antwoorden? Dat zij precies zo tegenover mijn en haar eigen lichaam staat als ikzelf, is des te verrassender omdat zij zeer goed op de hoogte is van alle mogelijke Hongaarse aangelegenheden. Zo heeft ze een zeer eigen mening over de slag bij Vezekény (’die niet zo onbelangrijk of overbodig was als het op het eerste gezicht lijkt’), en gebruikt ze de uitdrukking ’à la János Drágffy’ (Drágffy was de man die tijdens de slag bij Mohács de Turken zonder sporen en met het Hongaarse vaandel in de hand tegemoet reed). Ook is ze bekend met de anekdoten over Deák en met de door Imre Nagy in 1953 ingevoerde hervormingen en weet ze wie er bij het ‘kleine’ en bij het ‘grote’ schrijversproces zijn veroordeeld. Ook de verschillende stromingen binnen de Hongaarse Forumpartij hebben natuurlijk weinig geheimen voor haar.
Onze steeds vaker voorkomende en – ik moet toegeven – steeds heftiger wordende ruzies, die regelmatig in wederzijdse handtastelijkheden ontaarden – meestal schud ik haar dan door elkaar, soms met mijn handen om haar nek, wat gerust een vorm van wurgen kan worden genoemd, terwijl zij bij voorkeur met voorwerpen gooit, niet alleen boeken of kunststof asbakken, maar ook van de muur gerukte schilderijen of, meer traditiegetrouw, vazen en, ietwat verrassender, vleesmolens, een enkele keer zelfs onderdelen van bet bestek op de gedekte tafel, waaronder eenmaal een mes, omdat we die dag gepaneerd vlees zouden eten, wat gerust een vorm van messentrekkerij kan worden genoemd – onze ruzies houden, meen ik, geen verband met onze gemeenschappelijke finoegrische wortels. Of juist wel? Is het de afschuw van de samen doorgebrachte tijd die ons drijft? We hebben samen rondgezworven, op kleine dieren gejaagd, op de kudde gepast en dezelfde goden aanbeden. Of is het de afschuw van de herkenning? Zij weet zelfs wat ik allemaal verzwijg. Misschien ben ik wel degene over wie zij droomt… of droom ik over haar… Wat is de zin van deze nabijheid? Waartoe dient deze lachwekkende spiegel?
‘Ik weet wat je denkt,’ voer ze op een keer tegen me uit. ’Jij denkt dat het beter zou zijn – voor ons allebei beter – als ik God was! Dat is wat je denkt, maar geloof maar niet dat je daardoor beter bent dan ik. Dat ben je niet. Absoluut niet, want ik denk precies hetzelfde over jou, dat het misschien beter zou zijn – voor ons allebei beter – als jij God…’
De toestand is vooral verergerd na die verdomde slag bij Vezekény; of we praten of niet, het maakt niets uit, we draaien in een kringetje rond, in een mooie ronde cirkel. ’Soms is het niet de moeite waard onderscheid te maken tussen haat en liefde’, heb ik ergens gelezen. Zulke zinnen stuiten me tegen de borst, maar toch typeren ze misschien wel op kernachtige wijze onze relatie. Een innerlijke beweging is in ons in beweging gekomen en het is niet meer te voorzien op welke momenten deze zich zal manifesteren. We kunnen dit inwendige gebeuren niet beïnvloeden en er is ook weinig hoop op verbetering. Sedert Vezekény zijn we ook anders gaan vrijen, vaker maar ook angstvalliger.
Op een keer heb ik dit aan mijn vader verteld, dat wil zeggen: ik heb hem gevraagd hoe noordelijke vrouwen zijn geaard. Hij trok een grimas en haalde zijn schonders op. ‘Weet ik veel.’ Toch nam hij mij mee naar zijn studeerkamer, waar ik al heel lang niet was geweest. Zwijgend wees hij op een schilderij dat ik als kind vaak had gezien in een andere donkere, beter gezegd, schemerige kamer, namelijk in onze vroegere woning. Het is een zwaar, bijna lomp olieverfschilderij in een opvallende, sierlijke lijst die de zelfverzekerdheid uitstraalt van de negentiende eeuw. Op dit schilderij zijn Noorse vissersvrouwen op een vismarkt afgebeeld, ergens aan de kust. Er staat een stevige wind en het tafereel is door een merkwaardig licht overgoten dat noch helder noch vaag kan worden genoemd en ook niet schemerachtig. Vaag en helder, schemerig en stralend, een stralende vaagheid, een heldere schemerachtigheid, een eeuwige avondscchemering. Ik keek naar het schilderij en mijn vader keek naar mij.
De visvrouwen droegen klompen en wierpen met vrolijke vastberadenheid vissen van zich af. Ze deden me heel erg aan de Finse vrouw denken. Hun heupen wiegden met een onbeschrijflijke kracht en lenigheid, met een nadrukkelijke levendigheid, en ze zagen eruit als meisjes maar ook als vrouwen. Het waren beladen lastdieren maar ook noordelijke feeën, feeën met stevige, fatsoenlijke heupen die goed pasten bij hun werk en bij hun lichaam. Ik nam afscheid van mijn vader en plaatste de Finse voortaan in het kader van dat schilderij, dat wil zeggen: ik lokaliseerde haar op de daarop afgebeelde plaats, dat werd haar omgeving, die markt met de talrijke zware maar toch slanke vrouwen. Als ik tegenwoordig naar haar kijk, zie ik niet meer mezelf – noch mijn dijen noch mijn gespannen bilspieren, billen, vochtige vingers of lippen. Ik denk dan ook niet meer dat het beter zou zijn – voor ons allebei beter – als zij God… Ik zeg dat ook niet, maar wij doen nu wat anders. Wij vragen elkaar regelmatig plagerig, als familieleden: ‘Zijt gij finoegrisch?’



PublisherUitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam
Source of the quotationpp. 16-19.

minimap