This website is using cookies

We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies on this website. 

Fazekas Mihály: Ludas Matyi (Illyés Gyula átdolgozása)

Portre of Fazekas Mihály

Ludas Matyi (Illyés Gyula átdolgozása) (Hungarian)

Volt egyszer egy asszony, volt annak egy fia, Matyinak hívták. Hanem ez a Matyi csak nem akart használható emberré válni. Nem tudott azzal az anyja semmi pénzt kerestetni; nem tudta napszámba eregetni, pedig már legényszámba ment. Inkább a kuckóban ült.
– Nem dolgozom másnak! – mondta az anyjának, ha az noszogatta. Nem is csinált semmit, legfeljebb arra volt kapható, hogy őrizte a libákat. Tizenhat volt a kisliba, a két anyával meg a gúnárral együtt tizenkilenc.
A libák éppen akkorra növekedtek meg, mikor Döbrögben vásár volt. Azt mondja a legény az anyjának:
– Anyám, én elhajtom most ezeket a libákat a vásárra, Döbrögre.
De az anyja:
– Hová hajtanád! Majd elkelnek azok itthon is.
De a legény csak felcihelődött, hogy ő elhajtja a libákat a vásárra. Az anyja már nem ellenkezett, sütött neki egy jó tepsi pogácsát az útra; ha már olyan mehetnékje van, hát menjen. A legény a három nagy libát visszaverte, a tizenhat fiatalt meg elhajtotta.
Odaér a döbrögi vásárra. Odamegy hozzá a vásárban Döbrögi úr, a város ura, és azt kérdi tőle:
– Hát hogy adnád nekem ezeknek a libáknak párját?
– Ennek két máriás párjaként az ára. S még az apámnak sem adom alább – mondja a legény.
– Ejnye – mondja a döbrögi Döbrögi úr –, te huncut akasztófáravaló, nekem, a földesúrnak, eddig sem szabta meg senki a portékájának az árát, de te sem szabod ám meg! Odaadod-e egy kurta forintért?
– Nem adom! Két máriás az ára, mondtam!
Döbrögi úr mögött ott volt két katona.
Rájuk parancsol:
– Fogjátok meg ezt az akasztanivalót, és kísérjétek a házamhoz. A libákat is hajtsátok oda.
Odakísérték Matyit Döbrögi úr házához. A libákat ingyen elvették tőle, Matyira meg jó huszonötöt rávertek. Ez lett a libák ára!
Azt mondja Matyi, amikor föltápászkodott a deresről:
– Jól van! De visszafizetem én ezt még háromszor az úrnak!
Döbrögi urat elöntötte a méreg. Nosza, mondja a legényeknek:
– Fogjátok meg a huncutot, vágjatok rá még harmincat!
Újra megfogták Matyit, lefektették a deresre, megint harmincat rávertek. Avval eleresztették. Kiment Matyi, most már nem szólt, de amit gondolt, az, annál jobban a begyiben maradt.
Eltelt néhány esztendő, Matyi szégyenében és mérgében világgá ment. De csak nem emésztette meg a mérgét. Visszajött hát a szülőföldjére. Még aznap mit hall? Azt, hogy új kastélyt csináltat a Döbrögi úr! Felöltőzött erre Matyi ácsruhába, úgy ment el a döbrögi úr városába. Az új kastély fele már készen volt. Az épületfák mind ott feküdtek a kastély mellett, szépen kifaragva. Matyi odament, méregeti a fát, mint egy ácsmester.
Döbrögi úr meglátja, hogy valami külső országi ácsmester van az ő házánál. Kimegy, s kérdezi tőle, hogy kicsoda, micsoda is ő.
Azt mondja Matyi:
– Külsőországi ácsmester vagyok! Igen híres, mondhatom.
Döbrögi úr mindjárt aggodalomba esett a kastély miatt. Megkérdezte:
– Jó lesz ez az épületfa?
Azt mondja az ácsmester:
– Az épület, az megjárja, hanem kár volna ilyen dibdáb fával berakni, mivel ez nem erre való.
Döbrögi úr gondolkodik, hogy hát mit csináljon. Azt mondja végre az ácsmesternek:
– Van nekem egy erdőm, szebbnél szebb fák vannak benne. Ha ez nem rávaló, hát szebbet vágatok. Jöjjön ki velem, válassza ki!
Mindjárt kiparancsoltatott száz fejszés embert az erdőbe. Ő maga persze hintóra ült az ácsmesterrel.
Mennek ki az erdőbe. Haladnak a sűrűbe. Bemennek oda, ahol a legsűrűbb. Keresi, keresi az ácsmester az alkalmas fát, hogy melyik is volna jó az épületre. Kijelölgeti őket, és nekiállítják a száz fejszés embert, hogy vágják ki a fákat sorra.
S mennek beljebb, még beljebb. Végül elérkezik az ácsmester a döbrögi úrral egy mély völgybe, ahová a favágásnak még a hangja se hallik. Talált itt is egy alkalmasnak tetsző fát. Rászól az ácsmester a döbrögi úrra:
– Mérje csak meg az úr a törzsét; alighanem jó lesz ez is.
Döbrögi úr átöleli a fát, hogy lássa, elég vastag-e. Ezt várta csak Matyi. A fa másik oldalán egyszeribe összekötötte az úr két kezét, zsineggel. A száját meg bétömte száraz mohával, hogy a kiáltozást ne hallják. Aztán levágott egy hajlós botot, s addig hegedült vele az úron, amíg kedve tartotta. Kivette a zsebéből a libák árát, a maga zsebébe rakta, s indult. De még azt hozzátette, mivel az úr a némaságában is nagyon kérdezőn meregette és forgatta a szemét:
– Nem vagyok én ács, hanem én vagyok Matyi! Emlékszik: a ludas! Az is leszek most már mindig, Ludas Matyi! Akinek erőszakkal elvette a lúdjait. Akit az úr fizetség helyett jól megveretett! Még kétszer eljövök, mert három visszafizetést ígértem, s két megveréssel adósa vagyok!
Evvel otthagyta Döbrögi urat. A száz fejszés levágta a fákat, aztán elpihentek, és várták Döbrögi urat az ácsmesterrel vissza. Elunta várni végül őket a száz fejszés ember, hát elindultak láncba állva, mint mikor vadászok nyulat hajtanak, és bekeresik az egész erdőt. Nagy sokára megtalálják Döbrögi urat, de az ácsmester sehol: már-már aggódtak érte. Odamennek Döbrögi úrhoz, hát látják, inkább a másvilágon van, mint az innensőn. Úgy meg van csépázva, hogy alig tud szólni. Nyögi inkább:
– Nem ács volt az! Hanem a gazember Ludas Matyi, akinek a lúdjait egyszer elvettem. De mikor volt az! Én már el is feledtem! Ő meg azt mondta, hogy még kétszer eljön, és, megver!
Hazavitték Döbrögi urat, lepedőben; majd hogy végleg meg nem kukult az ijedtségben. Ki sem kelt az ágyból. Leveleket küldözgetett mindenféle doktoroknak, hogy jöjjenek orvosolni, de semmiféle doktor nem merte felvállalni a gyógyítását. Egypár nap múlva azonban Matyinak is fülibe jutott a dolog. Gondolt egyet.
Felöltözött tudós doktornak, kocsit fogadott, s elhajtatott Döbrög városába. Megszállt a fogadóban, ott egy kicsikét mulat s beszélget, mint afféle külsőországi doktor.
Kérdi a fogadóstól:
– Mi újság másképp ebben a városban?
Azt mondja a fogadós:
– Nincs egyéb, ha csak az nem, hogy Döbrögi úr rémisztően nagy beteg. Ha akadna doktor, aki meggyógyítaná, igen nagy fizetséget kapna.
Mondja erre Matyi, megsimogatva a fölragasztott szakállát:
– Én fel merem vállalni, meg is tudom gyógyítani!
Megörül ennek a fogadós. Mindjárt üzentet fel Döbrögi úr házához, hogy van itt egy külsőországi doktor, az mindenkit meggyógyít. Jöjjenek érte!
Hintón mentek érte. Odalép a doktor a beteghez, végigtapogatja, nézegeti, csóválgatja a fejét. Ránéz Döbrögi úr az ókulárés doktorra, s azt mondja neki lassú hangon:
– Ugye, nem bízik hozzám, hogy meggyógyulok?
Az orvos nagy vártatva válaszol:
– Ha lehet, meggyógyítom!
Megvidámult egy kicsit Döbrögi úr. Ludas Matyi pedig mindjárt tüzet rakatott a szakácsnéval, és fürdőnek való vizet melegíttetett. Aztán mindenféle cselédet elküldött az erdőre füvekért, gyökerekért. A háznál nem maradt senki más, csak Döbrögi úr meg Ludas Matyi. Mikor a háznál levők mind eltakarodtak, Matyi elővett egy jó erős botot, s odaáll az úrhoz:
– Most jön a kúra! – mondta neki, s ugyancsak megkúrálta. Az úr most beszélhetett volna, de rémületében most is csak a szemét meresztette.
– Nem vagyok én doktor, hanem Ludas Matyi! – mondta Matyi. Amennyi pénzt csak talált a sublótban meg az almáriumban, mind előszedte, és elvette belőle a ludak árát.
Aztán azt mondta:
– Már kétszer itt voltam! De még egyszer eljövök!
A veréstől Döbrögi úr persze még betegebb lett. Hazajöttek a cselédek a füvekkel, gyökerekkel; de az úr csók nyögni. tudta, amikor a doktor után kérdezősködtek:
– Nem volt az doktor! Hanem Ludas Matyi!
No, a sok pénzért csak eljöttek a doktorok, és akadt egy, aki valóban meggyógyította Döbrögi urat. Az ettől fogva mindig strázsáltatta magát a katonáival, nehogy hozzáférhessen a Ludas Matyi. De lassan el is felejtkezett róla.
Egyszer megint vásár esett abban a városban. Ludas Matyinak megint csak eszébe jutott, hogy újra el kellene már menni Döbrögi urat megkeresni. Lókereskedőnek öltözött, szerzett magának egy jó lovat, és így ment el a vásárba. Odaállt ő is a többi gazda közé, és árulta a lovát.
Amikor eladta, tovább ténfergett, nézelődött a vásárban, várta az urat. Egyszer csak hallja, amint az egyik ember dicsekszik azzal, hogy az ő lova a legjobb futó ló a környéken.
Ludas Matyi odalép, s azt mondja annak az embernek:
– Igazán? Mert én épp olyan lovat akarok! Megveszem, ha megteszi oda a próbafutást, úgy, ahogy kívánom.
Az ember ráállt; azt mondja:
– Megteszem.
– No, hát – mondja Ludas Matyi –, álljon ide a lovával az útra, üljön föl rá, s ha majd Döbrögi úr jön a hintóval, akkor kiáltsa el magát, hogy: Én vagyok Ludas Matyi! Hanem aztán vágtasson ám, mert különben eloltják a gyertyáját.
Az ember erre is ráállt. Ki is mentek két órakor a város végére. Akkor érkezett Döbrögi úr a hintón. Az ember odalovagolt a hintóhoz, elkiáltja magát:
– Én vagyok Ludas Matyi !
De aztán jól megcsapkodta a lovát. Hamar mondja erre Döbrögi úr:
– Fogd ki, kocsis, a lovakat! Utána! Aki elfogja a gazembert, két aranyat kap. Menjetek, mind!
A kocsis hamar felült az egyik lóra, a hajdú a másikra, utána eredtek. Döbrögi úr maga maradt a hintón, onnan nézte az üldözést.
A Ludas Matyi akkor szépen melléje állt, s csendesen odamondta neki:
– Nem az volt a Ludas Matyi! Hanem én vagyok az!
Az úr majdnem ájultan nyeklett vissza az ülésre. De Ludas Matyi csak megadta neki a harmadik részletet is. Azután a ludak árát megint kivette a zsebéből, s megmondta neki, hogy ez volt az utolsó.
Azzal Matyi eltűnt, s egy más tájon telepedett meg, ott vett magának feleséget, s még ma is él, ha meg nem halt.



PublisherMóra Ferenc Könyvkiadó, Budapest
Source of the quotationHetvenhét magyar népmese, p. 377-382.

Thijs de ganzenhoeder (Dutch)

Er was eens een arme vrouw, die in een dorpje in Hongarije woonde. Op een zoon na, was ze moederziel alleen. En die zoon beette Thijs.
Thijs was groot en sterk, maar hij voerde niet veel uit. Zijn moeder kon mopperen, of tranen met tuiten om hem vergieten, Thijs was en bleef een luiwammes. Hij en zijn moeder waren erg arm. Als hij had geholpen met oogsten, spitten, wieden of snoeien, dan had hij een eerlijke boterham kunnen verdienen. Maar hij stak geen vinger uit naar een sikkel, zeis, hark of hooivork. Hij zat in zijn hoekje bij het vuur. Hij zei dat hij nadacht. Maar hij vertelde zijn moeder nooit waarover en zijn gedachten leverden hem geen sikkepit op.
‘Ik ga niet als knecht werken,’ zei hij als zijn moeder hem smeekte iets te gaan doen. Het enige werk dat hij deed – als je dat werk kunt noemen – was op de ganzen letten, die de arme vrouw hield.
Er waren zestien gansjes, donzig en zacht, en twee ganzenmoeders en een ganzerik, dat is een ganzenvader.
De vrolijk gakkende gansjes waren al lekker dik en rond, toen er markt werd gehouden in het naburige stadje. Dobrog heette dat en van mijlen ver in de omtrek stroomden de mensen daar naar toe om hun dieren, tarwe en graan te verkopen en gereedschappen en laarzen, kwikken en strikken, spiegels en wagensmeer aan te schaffen. Het was een flink stuk lopen vanaf het huisje waar Thijs woonde.
Aan de vooravond van de markt zei Thijs tegen zijn moeder:
‘Moeder, ik ga met de ganzen naar de markt in Dobrog.’
Zijn moeder zei:
‘Waarom zo ver? Ik kan ze best hier in het dorp aan de man brengen – het zijn prachtige ganzen.’
Maar Thijs wilde met de ganzen naar de markt. Zijn moeder was allang blij dat hij wat wilde doen. En ze wist heel goed dat, wanneer hij eenmaal iets in zijn hoofd had, niets en niemendal hem van gedachten kon doen veranderen. Ze bakte dus maar een schaal lekkere, knapperige koekjes, zodat hij onderweg geen honger zou krijgen.
Thijs kwam al knabbelend en zonder ongelukken bij de markt aan. Hij zocht juist naar het beste plekje om zijn fraaie, vette ganzen te laten zien, toen Schout Dobrogi, die Heer en Meester van de stad was, voorbijging. Deze zag de ganzen, wilde ze meteen hebben en vroeg daarom:
‘Hoeveel vraag je voor een koppel van die snertbeesten?’
‘Het zijn de mooiste ganzen van het hele land,’ antwoordde Thijs, die Schout Dobrogi en zijn, manier van spreken niet uit kon staan. ‘En ze kosten twee gouden kronen per paar. Voor minder doe ik ze niet weg, al was u de Keizer zelf.’
‘Zo, jij nietsnut. Weet je wel dat ik de Landdrost ben, de Schout van deze stad? Niemand heeft het ooit gewaagd zo’n hoge prijs te vragen voor iets dat ik wilde hebben. Al zouden jouw ganzen gouden eieren leggen, dan waren ze toch niet meer waard dan een zilverstuk. Doe je het daarvoor?’
‘Geen kwestie van!’ zei Thijs. ‘Ze kosten twee gouden kronen per koppel. Graag of niet!’
Omdat Schout Dobrogi een voornaam heerschap was, die met ijzeren vuist regeerde, ging hij nooit ergens heen zonder een stelletje wapenknechten, die overal zijn bevelen moesten uitvoeren. Zij grinnikten, in hun schik over de brutale houding van Thijs. Want hun heer betaalde mondjesmaat en als ze oud en zwak waren, stuurde hij ze weg. Maar de grijns was spoedig van hun gezicht verdwenen toen Dobrogi tegen hen zei:
‘Grijp die jonge schavuit en breng hem naar het kasteel. Neem die ganzen ook mee en zet ze op de binnenplaats.’
De musketiers hadden geweren en pistolen en zij leken maar al te happig die te gebruiken. Vandaar dat Thijs niets zei en zich gedwee over de stoffige weg liet opbrengen naar het landgoed. Daar werden zijn ganzen afgepakt en opgesloten in een kippenhok. Toen legden ze hem op zijn buik languit op een lage tafel, die als pijnbank moest dienen en hij kreeg vijfentwintig stokslagen.
Thijs hield zijn kiezen stevig op elkaar. Dat is te zeggen: tijdens het slaan. Daarna stond hij op, keek Schout Dobrogi recht in de ogen en zei:
‘Dat zal ik u driemaal betaald zetten!’
Schout Dobrogi werd paars van woede en sprak tot zijn mannen:
‘Geef deze schaamteloze rekel nog eens dertig stokslagen.’
Dus grepen ze Thijs weer vast, legden hem op de pijnbank en gaven hem er hardop tellend, nog eens dertig. Toen wierpen ze hem de straat op, vlak buiten de poort. Ditmaal zei Thijs geen woord, omdat hij geen derde pak ransel wilde. Maar al zei hij niets, hij dacht des te meer: hij broedde op een plan.
Er gingen enkele jaren voorbij, waarin Thijs door schaamte en woede werd voortgedreven als door een zwerm boze bijen. Hij ging van huis weg en trok dolend door het hele land, zelfs tot in vreemde streken.
De toorn bleef echter in hem rondspoken, zijn razernij bekoelde niet. Na verloop van tijd kwam hij in zijn geboortestreek terug.
Toen hij op de dag van zijn thuiskomst in de herberg zijn bier dronk, hoorde hij een nieuwtje, dat hem de oren deed spitsen. Want hij vernam dat de Schout van Dobrog een nieuw kasteel liet bouwen. Dat zou grootser en mooier dan ooit worden. Maar de pachters moesten er krom voor liggen en de horigen werkten zich dood.
Thijs stak zich in de kleren van een meestertimmerman en ging naar Dobrog. Hier bleek dat het nieuwe kasteel al voor de helft overeind stond. Het hout voor de andere helft lag ernaast opgestapeld, keurig op maat gehakt en gezaagd. Thijs liep erheen en bekeek het zoals een echte meestertimmerman dat zou doen. De Schout stond toe te kijken en de onbekende snuiter, die er heel wat van scheen te eseten, wekte zijn belangstelling. Hij ging op hem af, waggelend – want hij was zelfs vetter en nog groter dikbuik dan voorheen – om eens te informeren wie hij was en wat hij wel in deze streken kwam doen.
‘Ik ben een meestertimmerman uit een ver land,’ antwoordde Thijs. ‘En ik kan u wel vertellen dat ik nogal beroemd ben!’
Hij zette een bedenkelijk gezicht om te laten merken dat hij geen hoge dunk had van al dat hout. Schout Dobrogi keek nu bezorgd, want hij was zorgelijk van aard. Daarom vroeg hij de vreemdeling of de palen en planken, de balken en spanten wel van het juiste soort hout waren.
En de meestertimmerman antwoordde:
‘Uw stenen en metselkalk kunnen ermee door. Het zou jammer zijn die met zo’n slechte kwaliteit hout af te werken.’
Dobrogi krabbelde op zijn hoofd, want hij geloofde in het deskundig oordeel van Thijs. Toen ham hij een besluit:
‘Ik heb op mijn terrein een groot bos met de prachtigste bomen. Die laat ik kappen als dit hout niet goed is. Want ik moet het allerbeste hebben. Als u met me mee wilt gaan om ze uit te zoeken, zal ik u voor uw moeite belonen.’
Hij vroeg meteen om honderd houthakkers. Die moesten het hele eind lopen met hun zware, scherpe bijlen. Schout Dobrogi liet zich natuurlijk met de meestertimmerman rijden in een koets, bespannen met twee paarden.
Zij reden tot de rand van het woud. Daar moesten ze uitstappen om naar het hartje van het uitgestrekte bos te komen. Ze liepen tot in het dichtste kreupelhout. De meestertimmerman deed net alsof hij alleen maar oog had voor de beste stammen, voor de balken en planken, de stijlen en kozijnen. Stuk voor stuk merkte hij ze.
Toen werden de honderd houthakkers aan het werk gezet om de oude woudreuzen met hun flitsende bijlen te vellen.
Thijs wees steeds mooiere bomen aan en liep zo dieper en dieper het woud in. Tenslotte waren hij en Schout Dobrogi zover van de houthakkers verwijderd, dat zelfs de zwakste echo van de bijlen niet meer te horen was.
Weer deed Thijs of hij een geschikte boom had gevonden. Toen zei hij tegen de Schout:
‘Wilt u de stam voor mij opmeten, waarde heer? Deze zou wel eens de beste voor het dak kunnen zijn.’
Bereidwillig spreidde Schout Dobrogi zijn armen rond de stam om te kijken of die dik genoeg was. Daar had Thijs net op gewacht! Snel bond hij aan de andere kant de handen van de Schout vast. Hij propte wat mos in Dobrogi’s mond, zodat niemand hem zou kunnen horen. Toen sneed hij een mooie, soepele tak af en gaf Schout Dobrogi er zo van langs dat deze op klaarlichte dag sterretjes zag. Vervolgens haalde Thijs twee gouden kronen uit de zak van de Schout, het bedrag van zijn afgepakte ganzen. Hij borg het geld op en zei:
‘U moet weten, dat ik geen timmerman ben. Ik ben Thijs! Thijs de ganzenhoeder! En zolang ik leef zal ik dat altijd blijven: Thijs de ganzenhoeder! U heeft mijn ganzen afgepakt, terwijl ik daar toch een billijke prijs voor vroeg. In plaats van die te betalen, hebt u me laten afranselen, maar ik kom terug, want ik heb me voorgenomen, het u driemaal betaald te zetten – ik kom dus nog twee keer langs!’
En met deze aangename gedachte liet hij Schout Dobrogi achter. Ondertussen hadden de honderd houthakkers de bomen omgekapt. Ze zaten van hun moeizame arbeid uit te rusten en wachtten op Dobrogi en de meestertimmerman. Maar ze wachtten vergeefs.
Op het laatst kregen ze er genoeg van. Ze vormden een lange rij, zoals drijvers dat doen bij het wild opjagen, om het hele woud te doorzoeken. Het was een lange, lange tocht en juist toen ze van plan waren het zoeken te staken, ontdekten ze Schout Dobrogi. Van de timmerman was geen spoor te bekennen: misschien was hem een ongeluk overkomen of was hij verdwaald. Maar toen ze bij hun Heer kwamen, zagen ze dat hij nauwelijks een woord kon uiten. Na een slok brandewijn kon hij echter kreunend stamelen:
‘Het was helemaal geen timmerman! Het was Thijs de ganzenhoeder, wiens ganzen ik had! Ik was het helemaal vergeten! Wat een gemene kerel om daar nog aan te denken! Hij moest me nu toch wel vergeven hebben.
Maar niks daarvan: hij heeft zelfs gezegd dat hij me nog tweemaal komt aftuigen!’
Ze droegen Schout Dobrogi naar huis en stelden vast dat hij meer angst dan pijn had. Hij was zo zenuwachtig en bang voor wat hem zou kunnen overkomen, dat hij zijn bed niet meer uitkwam. Hij stuurde brieven naar de beroemdste artsen, met het verzoek zijn wonden te komen kelen.
Maar niemand wilde dat doen uit vrees voor zijn driftbuien en zijn valsheid.
Er gingen een paar dagen voorbij en uiteindelijk hoorde Thijs dat Dobrogi er slecht aan toe was en de doktoren niets van hem wilden weten. Daarom kleedde Thijs zich als een geleerde heelmeester. Hij voorzag zich van een hoge hoed, een valse baard en een brit en nam het rijtuig naar de stad Dobrog. Hij ging naar de herberg en knoopte daar gesprekken aan met de mensen, die hij iets te drinken aanbood.
Toen zij hem raad vroegen over allerlei kwalen, gaf hij die maar al te graag. Wat hij zei, kon geen kwaad, al zouden ze er niet beter van worden. Tenslotte vroeg hij aan de herbergier:
‘Is er in de stad iets bijzonders aan de hand?’
En de herbergier antwoordde:
‘Nee, behalve dat onze Schout Dobrogi vreest ernstig ziek te zijn. Iedere dokter die hem zou kunnen genezen, zou hij een zak vol dukaten geven.’
Thijs deed of hij diep nadacht, terwijl hij door zijn lange, valse baard streek die prachtig krulde. ‘Als hij me wil ontvangen, zal ik hem vast wel kunnen genezen!’ zei hij.
Omdat de herberg, zoals trouwens alles in de stad, aan Schout Dobrogi toebehoorde, aarzelde de herbergier geen moment. Hij stuurde een van zijn knechten in allerijl naar het kasteel met de boodschap, dat een geleerde heelmeester uit het buitenland in de herberg logeerde.
Binnen een uur kwam Dobrogi’s mooiste koets de straat af bolderen. Om te laten merken dat hij niet de eerste de beste was, kwam hij niet meteen naar buiten, maar tenslotte liet hij zich toch naar het kasteel rijden.
De buitenlandse heelmeester schreed de ziekenkamer binnen en zette zich aan een grondig onderzoek. De Schout moest eerst op zijn rug gaan liggen, dan op zijn zij. Hij moest opzitten, weer gaan liggen, inademen, uitademen, met zijn ogen knipperen en zijn tong uitsteken. Thijs bleef hoofdschuddend toekijken, terwijl Schout Dobrogi hem angstig aankeek. Tenslotte vroeg die met zwakke stem:
‘Word ik beter, dokter? Of is het met mij gedaan? U kunt me de waarheid vertellen!’
Thijs nam de tijd alvorens te antwoorden. ‘Het is niet zo best met u, maar misschien kan ik u beter maken!’
Allereerst beval Thijs de kok een flink vuur te stoken en water voor een bad te warmen. Vervolgens stuurde hij alle bedienden er op uit om de bossen en velden, hagen en slootkanten af te zoeken naar kruiden en wortels: paardebloemen en bilzekruid, zeeajuin en herfsttijloos, wolfskers en witte klaproos en nog een heleboel meer. Zo was er uiteindelijk niemand meer op het kasteel, behalve Thijs en Schout Dobrogi.
Toen haalde Thijs een stevige knuppel te voorschijn en liep daarmee naar het hemelbed waarin de Schout lag.
‘Ziezo, nu zullen we u beter maken!’ zei hij. De Schout kon van de bibberatie niet meer spreken; hij rolde met zijn ogen. Zijn mond bewoog wel, maar er kwam geen geluid uit.
Thijs gaf Schout Dobrogi een pak slaag dat deze nog lang in zijn botten zou voelen. Hij ging secuur te werk, zoals een goed heelmeester betaamt.
Hierna haalde hij alle munten uit de laden en kasten. Maar hij nam niet meer dan hem toekwam voor de ganzen die hem waren afgenomen.
‘Ik ben geen dokter uit het buitenland, ook niet uit dit land,’ zei Thijs toen het allemaal achter de rug was. ‘Ik ben Thijs de ganzenhoeder. Tweemaal ben ik nu geweest. Maar wees niet bang, ik kom, nog een derde keer.’ En weg was hij.
Toen de bedienden terugkwamen met de kruiden en knollen, bloemen en paddestoelen, troffen zij hun meester moederziel alleen aan. Hij kon nauwelijks antwoorden, toen ze hem naar de beroemde heelmeester vroegen.
‘Het was geen dokter! Het was Thijs de ganzenhoeder, de gemeenste schurk ter wereld!’
Daarna bood hij nog meer geld aan doktoren die hij vertrouwde, en tenslotte kwamen die toch naar het kasteel. Hij werd beter, al is het waarschijnlijker dat de tijd zijn wonden heelde. Sedertdien hield Schout Dobrogi zijn wapenknechten altijd in de buurt. Sommigen moesten de ganse dag bij hem de wacht houden, twee zaten er ’s nachts in zijn slaapkamer. Een sliep er voor de deur, en verder stonden er anderen aan de poort en deden de ronde over de terreinen. Met zijn allen moesten ze hem beschermen tegen Thijs de ganzenhoeder.
Maar de tijd verstreek en toen zijn blauwe plekken waren genezen, kwam zijn zelfvertrouwen terug en was hij het lesje, dat Thijs hem geleerd had, volkomen vergeten.
Thijs echter niet. Er was weer markt in Dobrog en Thijs de ganzenhoeder besloot zijn laatste bezoek bij de Schout te gaan afleggen. Ditmaal doste hij zich als paardenkoopman uit, schafte zich een fraaie zwarte hengst aan en reed daarop naar de markt. Hij ging bij de andere boeren staan, die paarden te koop hadden. Al gauw vond hij een koper aan wie hij het paard met een aardige winst van de hand kon doen.
Nadat de koop was beklonken, bleef hij op de markt om de voorname stoet in de gaten te houden, die de komst van Schout Dobrogi zou aankondigen. Opeens hoorde hij een boer opscheppen over zijn paard, dat het snelst kon lopen van de hele streek, misschien zelfs van het hele land.
Thijs de ganzenhoeder sprak hem beleefd aan en zei: ‘Als dat waar is, wil ik eerst de proef op de som nemen.’ ‘Wat voor proef?’ vroeg de boer. ‘Betaal je handgeld?’ ‘Dat kun je krijgen,’ zei Thijs en hij gaf hem een gouden kroon als onderpand voor zijn goede trouw. ‘Akkoord. Wat moet ik doen?’
‘Eén ding,’ zei Thijs de ganzenhoeder. ‘Ga op je paard zitten wachten op de hoofdweg. Wanneer Schout Dobrogi in zijn rijtuig met zijn gevolg voorbijkomt, roep je heel hard: ‘Ik ben Thijs de ganzenhoeder!’ Dan geef je je paard de sporen en rijd er als de weerlicht vandoor, want als ze je grijpen, is het met je gedaan. Maar krijgen ze je niet te pakken, dan betaal ik de prijs die je voor het paard vraagt.’
De boer, die niet veel met de Schout op had, vond het best. En zo gebeurde het, dat zij ’s middags om even over tweeën samen naar de rand van de stad gingen. Het duurde niet lang of daar kwam Schout Dobrogi aan en toen die langs hem reed, riep de boer:
‘Ik ben Thijs de ganzenhoeder!’
Daarna legde hij de zweep over het paard en ging er in galop vandoor, sneller dan de wind.
Schout Dobrogi werd paars van woede toen hij dit hoorde, en bulderde zo hard hij kon:
‘Te paard, koetsier! Volg hem! Vijf gouden kronen voor de man, die de gemene schurk te pakken krijgt! Vooruit – jullie!’
De koetsier besteeg snel een van de paarden, de wapenknecht het andere. In vliegende vaart reden ze weg. Schout Dobrogi bleef in het rijtuig achter, in de hoop dat zijn vijand snel bij hem zou worden gebracht. Toen stapte Thijs rustig op hem toe en zei zachtjes: ‘Dat was Thijs de ganzenhoeder niet! Thijs de ganzenhoeder staat voor uw neus. Hier ben ik. We zijn weer alleen met ons tweeën, Schout Dobrogi!’
De Schout plofte van woede en angst achterover tegen de kussens. Thijs gunde hem geen tijd, om hulp in te roepen of weg te rennen – zo hij op zijn dikke benen ergens had kunnen komen. Hij gaf de Schout z’n derde portie slaag en haalde weer het juiste bedrag voor de ganzen uit diens buidel. Als troost vertelde hij hem dat nu de laatste termijn was afbetaald.
Hierna verdween Thijs voorgoed uit Dobrog. Hij nam een vrouw en leefde nog lang en gelukkig in een land hier ver vandaan.



PublisherSpectrum, Utrecht

minimap