Illyés Gyula: Uma frase sobre a tirania (Egy mondat a zsarnokságról in Portuguese)
|
Egy mondat a zsarnokságról (Hungarian)Hol zsarnokság van, ott zsarnokság van, nemcsak a puskacsőben, nemcsak a börtönökben,
nemcsak a vallatószobákban, nemcsak az éjszakában kiáltó őr szavában, ott zsarnokság van
nemcsak a füst-sötéten gomolygó vádbeszédben, beismerésben, rabok fal-morse-jében,
nemcsak a bíró hűvös ítéletében: bűnös! – ott zsarnokság van, nemcsak a katonásan
pattogtatott “vigyázz!”-ban, “tűz”-ben, a dobolásban s abban, ahogy a hullát gödörbe húzzák,
nemcsak a titkon félig nyílt ajtón ijedten besuttogott hírekben,
a száj elé kapott ujj “pszt”-jében, hogy ne mozdulj, hol zsarnokság van, ott zsarnokság van
nemcsak a rács-szilárdan fölrakott arcvonásban s e rácsban már szótlan vergődő jajsikolyban,
a csöndet növelő néma könnyek zuhatagában, táguló szembogárban,
az van az éjben halkan sikló gépkocsizajban meg abban, megállt a kapulajban;
abban, ahogy a “halló” közben – érzed – a kagyló csöndjén keresztül figyel egy idegen fül;
nemcsak a telefondrót közt vergődő Laokoon-mód: vonat, repülő, sínpár, gúzsbog, kötélszár,
mert zsarnokság van, nemcsak a talpra álltan harsogott éljenekben, hurrákban, énekekben,
az ernyedetlen tapsoló tenyerekben, az operában, a trombitában,
ott van az utca sarkán az éppoly harsány – vígan vagy kongó zordan feszülő kőszoborban,
az van a derűtelen tarkálló képteremben, külön minden keretben, már az ecsetben;
mert zsarnokság ott van jelenvalóan mindenekben, ahogy a régi istened sem;
mert zsarnokság van az óvodákban, az apai tanácsban, az anya mosolyában,
abban, ahogy a gyermek dadog az idegennek, ahogy, mielőtt súgtál, hátrafordultál,
nemcsak a szögesdrótban, nemcsak a könyvsorokban szögesdrótnál is jobban bénító szólamokban;
az ott van a búcsúcsókban, ahogy így szól a hitves: mikor jössz haza, kedves,
az utcán oly szokottan ismételt hogy-vagy-okban, a hirtelen puhábban szorított kézfogásban,
ahogy egyszercsak szerelmed arca megfagy, mert ott van a légyottban,
nemcsak a vallatásban, ott van a vallomásban, az édes szómámorban, mint légydög a borodban,
mert álmaidban sem vagy magadban, ott van a nászi ágyban, előtte már a vágyban,
mert szépnek csak azt véled, mi egyszer már övé lett; vele hevertél, ha azt hitted, szerettél,
tányérban és pohárban, az van az orrba-szájban, világban és homályban, szabadban és szobádban,
mintha nyitva az ablak s bedől a dögszag, mintha a házban valahol gázfolyás van,
ha magadban beszélgetsz, ő, a zsarnokság kérdez, képzeletedben se vagy független,
fönt a tejút is már más, határsáv, hol fény pásztáz, aknamező; a csillag: kémlelő ablak,
a nyüzsgő égi sátor egyetlen munkatábor; mert zsarnokság szól lázból, harangozásból,
a papból, kinek gyónol, a prédikációkból, templom, parlament, kínpad, megannyi színpad;
hunyod-nyitod a pillád, mind az tekint rád; mint a betegség, veled megy, mint az emlék,
vonat kereke, hallod, rab vagy, erre kattog; hegyen és tavak mellett be ezt lehelled;
cikáz a villám, az van minden váratlan zörejben, fényben, szív-hökkenésben;
a nyugalomban, a bilincs-unalomban, a záporzuhogásban, az égig érő rácsban,
a cellafal-fehéren bezáró hóesésben; az néz rád kutyád szemén át,
s mert minden célban ott van, ott van a holnapodban, gondolatodban, minden mozdulatodban;
mint víz a medret, követed és teremted; kémlelődsz ki e körből, ő néz rád a tükörből,
ő les, hiába futnál, fogoly vagy, s egyben foglár; dohányod zamatába, ruháid anyagába
beivódik, evődik velődig; töprengenél, de eszmét tőle fogan csak elméd,
néznél, de csak azt látod, amit ő eléd varázsolt, s már körben lángol erdőtűz gyufaszálból,
mert mikor ledobtad; el nem tapodtad; így rád is ő vigyáz már gyárban, mezőn, a háznál;
s nem érzed már, mi élni, hús és kenyér mi, mi szeretni, kívánni, karod kitárni,
bilincseit a szolga maga így gyártja s hordja; ha eszel, őt növeszted, fiad neki nemzed,
hol zsarnokság van: mindenki szem a láncban; belőled bűzlik, árad, magad is zsarnokság vagy;
mert már miattad dermed dacba a gyermek, s lesz az öledben ringó feleség ringyó;
vakondként napsütésben így járunk vaksötétben s feszengünk kamarában futva bár Szaharában;
mert ahol zsarnokság van, minden hiában, e dal is, az ilyen hű, akármilyen mű,
mert ott áll eleve sírodnál, ő mondja meg, ki voltál, porod is neki szolgál.
|
Uma frase sobre a tirania (Portuguese)Onde está a tirania, aí está a tirania, não só nas espingardas, não só atrás das grades,
não só nas salas de interrogatório, não só noite de vela, ou na voz da sentinela, aí está a tirania,
não só na noite de fumo, na inflamada acusação, não só na confissão, no morse dos toques na parede,
não só na sentença fria do juiz que culpados pronuncia, aí está a tirania, não só na militar
ordem de «fogo» ou de «sentido», no rufar do tambor e no modo como o corpo para a cova é sacudido,
não só nas novidades apenas sussurradas pelas frestas das portas antes de fechadas,
no dedo sobre a boca para bocas caladas, aí está a tirania, não só nas rugas, grades
construídas nas caras, e dentro dessas grades os gritos sem palavras, nas torrentes roladas
de lágrimas caladas que aumentam o silêncio e nas pupilas opadas,
aí está a tirania, não só nos fortes vivas berrados perfilados com hurras e canções,
onde está a tirania, aí está a tirania, não só nas próprias mãos que mornas aplaudem,
na trombeta, na ópera, também na retumbante e mentirosa pedra das estátuas, nas cores, nas galerias,
dentro das molduras, mesmo já nos pincéis; não só no som dos carros rastejando na noite
silenciosa, e como param à porta;
onde está a tirania, tangivelmente está em tudo, como nem dantes o teu Deus;
aí está a tirania, nos jardins infantis, nos conselhos do pai, nos sorrisos da mãe,
no modo de a criança responder a um estranho;
não só no arame farpado, não só nas linhas do livro, nos slogans que enlouquecem mais que o arame farpado;
aí está ela, está no jogo das escondidas, como quando a mulher diz quando voltas meu querido;
nos tão habituais olá-como-vais, nos apertos-de-mão de súbito mais moles,
onde repentinamente gela a cara que amas, porque ela está presente nos encontros, nas camas,
não só no interrogatório mas na confissão, nas palavras doces como mosca no vinho,
porque nem nos teus sonhos estarás sozinho, aí no leito nupcial e já antes do desejo
porque só achas bela a que já era dela; com ela te deitavas e pensavas que amavas,
no prato ou no copo, está no nariz e na boca, no frio e no escuro, ao ar livre e na tua toca,
como se pela tua janela aberta entrasse um cheiro a podre, como se houvesse em casa uma fuga de gás,
quando falas contigo quem pergunta é a tirania e nem no que imaginas tens autonomia,
já a via láctea parece fronteira de holofotes e de campos de minas: a estrela é um postigo,
do céu a tenda vasta é um campo de trabalho; porque a tirania fala de febres e de sinos,
do padre da confissão, do padre do sermão, igreja, parlamento, cadafalso – palcos são;
mal fechas os olhos e sempre ela te guarda; anda sempre contigo qual doença ou memória;
ouves o rolar do comboio que repete «estás preso»; na montanha ou na praia é o ar que respiras;
no relâmpago reluz, no som inesperado, está em cada luz, no coração que bate;
na tranquilidade, no tédio das algemas, na chuva que desaba qual grade até ao céu,
na neve que te cerca como o branco da cela; é ela que te olha pelos olhos do teu cão,
e como em cada meta estás nas tuas manhãs, estás nos teus pensamentos, em cada gesto teu;
como o rio em seu leito nela segues e a crias; olhas para fora e ela é que te vê no espelho,
ela espreita, não corras, és preso e carcereiro; no cheiro do tabaco, no tecido da roupa
ela vai-se entranhando e entra-te nos miolos; julgas ter uma ideia mas cada ideia é dela,
podes olhar mas vês só o feitiço dela, e o fósforo que atiraste sem antes o pisares
pode atear no bosque um fogo que te cerca; ela assim te vigia no trabalho e em casa;
e não sabes que é viver, que é carne ou que é pão, que é amar, desejar, ou só abrir os braços,
assim fabrica o escravo as correntes que arrasta; se comes, a engordas, para ela geras filhos,
onde está a tirania, cada qual é um elo, tu fedes ao seu cheiro, tu mesmo és tirania;
como a toupeira ao sol, é cega a escuridão, temos medo no quarto qual se fosse o deserto;
porque onde está a tirania tudo se torna vão, mesmo esta fiel canção, ou tudo o que se cria,
porque ela está na tua campa já, quem tu foste dirá, a ela serve a tua cinza lá.
|