This website is using cookies

We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies on this website. 

Kosztolányi Dezső: Anna (Édes Anna in Dutch)

Portre of Kosztolányi Dezső

Édes Anna (Hungarian)

Vasárnap Vizyné templomba ment, Vizy se volt már otthon. Az úrfi későn kelt. Nadrágjait rendezgette a szekrény előtt.
Anna kitárta az ablakokat, hogy takarítson. Amikor a szekrény elé ért, erőt vett magán, s megszólította:
– Úrfi kérem…
– Mi az?
– Tessék megbocsátani…
A lány sírva fakadt. Hangtalanul sírt, de oly erősen, hogy egész teste rázkódott belé.
Jancsi bámulta. Egy darabig nem is tudott szóhoz jutni.
Ezt szerette volna, lehetséges, hogy ezt valaha szerette?
Kezefejével törölgette könnyeit, szipogott az orrával, mely kipirosodott, mint az iszákos parasztasszonyoké. Dereka berlini kendővel volt átkötve. Ebben a kendőben behozta ide az ősz nyirkos szagát, akár a kívülről jövő kutyák.
A nyitott ablakon besüvöltött a léghuzam. Anna csak sírt-sírt, mint a záporeső. És makogott valamit, amiből egyetlen szót lehetett érteni: „szégyen… a szégyen…”
– Az lehetetlen – mondja Jancsi. – Teljesen lehetetlen. Ki van zárva.
– De igen…
– Ne sírjon. Ne sírjon, kérem – könyörgött, s befogta a fülét, hogy ne hallja a sírását, mint valamikor a nevetését. – Csak ne sírna.
– Jaj, úrfi…
– Hallgasson. Így nem lehet beszélni. Elhallgat már? Hát igen. Először is: az egész még nem is olyan bizonyos. Egyáltalán nem bizonyos. Várni kell.
Összeborzongott az undortól, hogy így tárgyal ezzel, ilyen csúnya közösségben.
– Mindenesetre várni kell – tette hozzá, s vállat vont. Hitte is, meg nem is. Az is lehet, hogy zsarolni akarta. De azért már ő érdeklődött nála mindennap.
Anna a fejét rázta.
Jancsi a Club des Parisieus-ben előhozta Elekesnek azt a bizonyos színésznőt.
– Barátom – szólt, hátradőlve karosszékében –, barátom, facsigám. Baj van. A legnagyobb bajok.
– Csak ennyi az egész? – mondta Elekes, s a fülébe súgott valamit.
– Biztos?
– Tuti. Mi is mindig ezt használjuk.
Éjszaka odaállt Anna ágyához:
– Forró lábvizet. Vegyen nagyon forró lábvizet. Amilyent csak kibír.
A lány annyira fölforralta a vizet, hogy csirkét kopaszthatott volna benne. Ebbe lógatta a lábát. Sziszegett tőle.
– No? – kérdezte Jancsi pár nap múlva.
Anna megint csak a fejét rázta.
– Hallatlan – dörmögött. – Ez már igazán hallatlan – s egy fricskát csettintett el.
Benne volt a pácban, nyakig. Kihúzta a lutrit. Micsoda ronda egy ügy, s micsoda botrány lesz tavaszra.
Elekes egy nőgyógyászt ajánlott, aki lelkes barátja a művészeteknek, s a színésznőkkel szemben különösen „kuláns”. Jancsi körülményesnek találta, hogy odavigye és bemutassa a színésznőjét. Erre pajtása összehozta egy rokonszenves drogistával, aki most abból élt, hogy selymeket csempészett Bécsből és magyar trabukkókat Csehszlovákiába. Attól kapott valamit.
Azt a pillanatot használta föl, mikor nagynénje kiment valamiért a folyosóra.
– Itt van – suttogta Annához gyorsan. – Micsoda ?
– Orvosság – s kezébe csúsztatott négy darab egygrammos port. – Dugja el – szólt a lányra, aki kíváncsian forgatta a papírhüvelyeket. – Majd vegye be.
– Lenyeljem?
– Nem érti. Benne van, ott a papírban van. Kinyitja, föloldja vízben és akkor issza meg.
– Most ?
– Ha lefekszik. Reggelre segíteni fog. De észre ne vegyék. Mert ez tilos. Ha megtudják, be is csukhatják érte.
– Akkor ne vegyem be, úrfi?
– Dehogynem. Azért csak vegye be. De senkinek se szóljon. Vigyázzon.
Anna úgy cselekedett, ahogy megparancsolta.
Mikor a ház elcsöndesedett, kinyitotta a papírhüvelyeket. Fehér por volt bennük, mint a nullásliszt. Meg is szagolta. Nem volt annak semmi szaga.
Mind a négy port beleszórta egy pohár vízbe.
A konyhában mégse merte meginni. Kiment az árnyékszékre. Ott a szemét lehunyta, s egyszerre kihörpintette. Jézus-Isten, de keserű volt, Szűz Anyám, Boldogságos Szűz Mária, de keserű volt. Ilyen keserűt még soha életében nem ivott.
És csak azután lett igazán keserű, mikor már bement és ledőlt az ágyára. Marta szájpadlását, égette nyeldeklőjét az a büdös keserűség. Csak a méreg lehet ilyen keserű.
Tenyerét odatapasztotta szájához, belenyúlt a nyelvéhez, hogy megfogja azt a keserűséget, ámuldozott, hogy ilyen keserű is van a világon. Még a hajaszála is megkeseredett tőle.
Aludt egy óráig, vagy háromig, akkor tágra nyitotta a szemét, s az ablakra meredt. Az a fény a tűzfalon narancssárga fényben villódzott, úgy ugrált, hogy elgyönyörködik benne.
Harangoztak valahol? Távolról harangoztak, zúgtak a harangok, süket, mély morajlással, egyre erősebben. Indult megnézni, hol harangoznak ilyen későn.
Akkor bejött egy ember, egy nagyon-nagy ember, akkora, amekkorát még nem is látott. Hogy jött be ide, mikor csukva volt az ajtó? Ott állt az ágyánál, mint egy ló.
Naa, mit csinálsz, tee? Maradhass már. Édesapám, kedves édesapám, ide nézzen, sonkából van a feje. Sohase bántsa. Ez is csak úgy teszi. Akár a seprő, aki leült a székre, bolondságból. Majd elhagyja.
Nekem is jobb volna már söprögetni, mert megesz a kosz. Kihúzom azt a fiókot is és – mit látok? – tele van kölessel.
Méltóságos asszony, jaj de meg tetszett ijeszteni. Azt hittem, lezuhan arról a falról.
Hát ez meg mit akar itt? Menjen a fenébe, marha. Odaég a rántásom, fölforr a mosogatóvizem. Eresszen engem.
– Mi ez? – kérdezte Vizyné, aki föléje hajolt. – Maga beteg?
Anna olyan mélyen aludt, hogy lélegzetét se lehetett hallani.
– Anna – rázta –, Anna. Nem érti ?
A lány a másik oldalára fordult.
– Beteg – gondolta.
Homlokához ért. Egészen hideg volt. A keze-lába is, mint a jég.
– Ha ez itt meghal – tűnődött.
Fölszaladt a doktorért. Moviszter kiment kispesti betegeihez, s csak a rendelőórájára várták vissza.
Egyelőre rumos teával kínálgatta, biztatta, hogy igya meg, majd átmelegíti.
A lány mozgolódott, mutogatott valamit. Kérte, hogy gyújtson világosságot.
– Miért? – csodálkozott Vizyné. – Már reggel van. Fél kilenc – mondta rémülten.
Anna valami irtózatos félelemmel kaparászott maga körül, aztán kezét a szemére szorította. Nem látott semmit. Köröskörül fekete volt a világ: megvakult.
Megint mély álomba merült, s mindaddig föl se ébredt, míg az urak haza nem jöttek, és ebédelni nem kezdettek. Vizyné épp arról beszélt, hogy most a nyakára betegedett ez a lány.
Ekkor megjelent az ebédlőben a tálcával.
– Jobban van? – tudakolta Vizyné.
Anna már látott mindent, de hogy mit beszélnek, azt nem hallotta. Csak a szájak mozogtak körötte.
– Meghűtötte magát – mondta Vizy.
– Persze – helyeselt Jancsi. – Egy kis meghűlés lesz.
– Mégis lehívatom a doktort – töprengett Vizyné.
– Ahogy gondolod – jegyezte meg Vizy. – De tudod, hogy ezek a parasztlányok milyenek.
– Igen – szólt Jancsi. – És különben is, már jobban van.
Estére tényleg egészen magához tért, ő kérte, hogy ne zavarják a doktort.
Még napokig káprázott a szeme, csöngött a füle. Egyszer a jégszekrényt nem látta, egyszer leejtett egy ezüstkanalat, és nem hallotta. A szíve pedig úgy szorongott, mint akkor éjszaka, s olyan kicsi volt, és körötte minden olyan nagyon-nagy.
– Talán elrontotta a gyomrát– vallatta Vizyné. – Gondoljon csak vissza. Mit evett? Biztosan sokat evett valamiből, amit szeret.
Jancsi egy óvatlan pillanatban hozzáugrott:
– Rendben van ?
– Igen.
– No látja. Mondtam.
– Csak nagyon keserű volt – szólt Anna halvány, lábadozó mosollyal. – Olyan keserű volt.
– Keserű? – ismételte az úrfi. – Minden orvosság keserű. Fő, hogy túl vagyunk rajta. No, Isten vele.
Hanem neki éppen elege volt ebből is meg Vizyékből is, akik folyton regulázták a kései hazajárások miatt. Maga vette kezébe lakásügyét. A miniszter névjegyével ment a lakáshivatalba, hogy beköltözhessen abba a Márvány utcai szobájába, melyet már két hete megígértek neki. Ezt negyvennyolc óra alatt el is intézte.
Harmadik emeleti szoba volt, nem nagy, de utcai, és ami a fő, különbejáratú. Még aznap szedte a sátorfáját, megcsókolta Angéla nénit, Kornél bácsit, estére már vissza se ment hozzájuk.
Jancsi az új szobájában ült, hódprémes bundájában, Elekessel beszélgetett.
Csöngettek az ajtón. Anna hozta a holmit. Letette őket.
– Köszönöm, Anna – mondta az úrfi, és markába nyomott egy százkoronást.
Ki is kísérte az ajtóig. Ott ezt mondta:
– Várjon csak.
Valamit kivett télikabátja zsebéből, odaadta neki.
– Ez is a magáé.
Anna az utcán nézte meg, hogy micsoda.
Egy papírzacskóban gesztenye volt, apró, összeégett, megszenesedett magyar gesztenye, de még langyos.
Most látta, hogy az úrfi nem is haragszik rá. 



PublisherÉdes Anna, p. 273-278., Unikornis Kiadó, Budapest, 1993

Anna (Dutch)

Op een zondagochtend was mevrouw Vizy naar de kerk. Ook meneer Vizy was niet thuis. Jancsi had lang uitgeslapen. Hij vouwde zijn broeken op en hing ze in de kast.
Anna opende het venster om de kamer te luchten. Toen ze de jongen passeerde verzamelde ze al haar moed en sprak hem aan:
’Jongeheer…’
’Wat is er?’
’Neemt u mij niet kwalijk, maar…’
Op dat moment brak ze in tranen uit. Ze huilde geluidloos, maar zo onbedaarlijk, dat haar hele lichaam schokte.
Jancsi gaapte haar aan. Een poosje was hij niet in staat een woord uit te brengen. Was dit het meisje, waarvan hij had gehouden? Hoe was het mogelijk?
Anna veegde met de rug van haar hand haar tranen af en snoof enkele malen luidruchtig, zodat haar neus, die zo rood was geworden dat ze wel een drankzuchtige boerin leek, nog roder werd. Om haar middel had ze een wollen doek gebonden. In deze doek bracht ze de vochtige herfstlucht mee van de straat, zoals een hond die lang buiten heeft gelopen, in zijn vacht allerlei luchtjes meevoert.
Door het open venster stroomde koude lucht naar binnen. Anna huilde en huilde maar door. Haar opgekropt gemoed ontlaadde zich als een zomers onweer. Intussen stamelde ze iets, waarvan hij slechts één woord verstond: ’de schande… de schande…’
’Maar dat is onmogelijk,’ zei Jancsi. ’Volstrekt onmogelijk. Uitgesloten.’
’Het is echt waar…’
’Niet huilen, niet huilen alsjeblieft,’ smeekte hij en hij hield de handen voor zijn oren om haar niet te hoeven horen huilen, zoals hij vroeger haar gelach niet had willen horen.
’Schei toch eens uit met dat gejammer…’ ‘Ach, jongeheer…’
’Stilte. Zo kan ik geen gesprek met je voeren. Ben je nu eindelijk klaar? Mooi zo. Om te beginnen is het helemaal niet zeker, volstrekt niet zeker. We moeten gewoon afwachten.’
Hij huiverde van afschuw. Opeens leek er een relatie tussen hem en het meisje te bestaan, waardoor hij gedwongen was met haar over zulk soort banaliteiten te praten.
’Laten we eerst maar eens kijken,’ voegde hij eraan toe en hij haalde zijn schouders op.
Hij geloofde zelf maar half wat hij zei. Het was mogelijk dat ze hem alleen wilde chanteren. Doch van nu af aan informeerde hij elke dag bij haar.
Anna schudde het hoofd.
Jancsi vertelde tenslotte aan Elekes in de Club des Parisiens wat er aan de hand was met de toneelspeelster.
’Ik zit in de puree, beste jongen,’ zei hij achteroverleunend in zijn armstoel, ‘tot over mijn oren in de puree.’
’Is dat alles?’ vroeg Elekes en hij fluisterde Jancsi wat in het oor.
’Weet je het zeker?’
’Absoluut. Wij doen het ook altijd zo.’
’s Nachts, toen Anna al in bed lag, ging hij naar haar toe.
’Hete voetbaden. Je moet gloeiendhete voetbaden nemen. Zo heet, dat je het nog net kunt uithouden.’
Het meisje liet het water zo heet worden, dat er een kip in gekookt had kunnen worden. Ze stak haar voeten erin en jammerde zachtjes van pijn.
’En?’ vroeg Jancsi een paar dagen later.
Weer schudde Anna het hoofd.
’Ongehoord,’ bromde hij, ’werkelijk ongehoord,’ en hij knipte met zijn vingers.
Hij zat goed in de nesten, dat was zeker. Dat dit juist hem moest overkomen. Het was een smerige affaire en in het voorjaar zou er een ongehoord schandaal losbarsten.
Elekes verwees hem nu naar een vrouwenarts die een geestdriftig kunstminnaar was en tegenover actrices bijzonder ’coulant’. Doch Jancsi vond het te omslachtig Anna naar de arts te brengen en als toneelspeelster voor te stellen. Daarop bracht zijn vriend hem in contact met een sympathieke apotheker die op het moment zijn brood verdiende met het smokkelen van Weense zijde naar Hongarije en Hongaarse Trabukko-sigaretten naar Tsjechoslowakije. Van hem kreeg hij een middeltje.
Hij wachtte tot zijn tante naar de gang was gegaan.
’Ik heb iets voor je,’ fluisterde hij haar haastig toe.
’Wat?’
’Een geneesmiddel.’ Hij stopte haar vier poeders toe, die elk een gram wogen. ’Stop gauw weg,’ snauwde hij tegen het meisje, dat nieuwsgierig frommelde aan de papiertjes waarin de poeders waren gevouwen: ’Je moet ze innemen.’
’Moet ik dit inslikken?’
’Begrijp je het dan niet? Het geneesmiddel zit binnenin, in het papier. Je moet het in water oplossen en dan innemen.’
’Nu meteen?’
’Als je naar bed gaat. Het werkt tot morgenochtend. Maar niemand mag er iets van merken. Het is verboden, en als het uitkomt, ga je de gevangenis in.’
’Zal ik het dan maar niet innemen, jongeheer?’
’Je neemt het wel degelijk in, maar je zegt er tegen niemand een woord van. Wees voorzichtig.’
Anna deed wat hij haar had opgedragen.
Toen het stil in huis was geworden, vouwde ze de papiertjes open.
Er zat een wit poeder in, dat precies op tarwebloem leek. Het meisje rook eraan, maar het geneesmiddel was volkomen reukloos.
Ze strooide de vier poeders in een glas water. Maar ze in de keuken innemen durfde ze toch niet. Ze ging met het glas naar de W.C., deed haar ogen dicht en dronk het in één teug uit.
Jezus Christus, wat was dat bitter! Maagd Maria, Heilige Moeder Gods, wat vreselijk bitter smaakte dat! Zoiets bitters had ze van haar leven nog niet gedronken.
En het werd pas werkelijk bitter toen ze weer naar de keuken was gegaan en zich op haar bed had laten vallen. Het bittere poeder verbrandde haar verhemelte, verschroeide haar keel. Alleen vergif kon zo bitter zijn.
Anna drukte haar hand tegen haar mond en greep naar haar tong om deze bittere smaak te verwijderen. Ze was verbaasd dat er op deze wereld zoiets bitters bestond. De bitterheid leek zelfs in haar haarwortels te dringen.
Ze sliep een uur lang, tot een uur of drie. Toen sperde ze haar ogen open en staarde naar het raam. Het lichtje in de brandmuur was omgeven door een oranje stralenkrans en flikkerde zo, dat ze er niet genoeg van kon krijgen.
Werd er ergens een klok geluid? In de verte hoorde ze klokken, ze beierden met een laag, dreunend geluid, steeds harder. Ze stond op om te kijken waar op dit uur klokken werden geluid.
Plotseling kwam er een man binnen, een heel lange man. Zo’n lange man had ze nog nooit gezien. Hoe was hij binnengekomen? Ze had de deur toch afgesloten? Hij stond voor haar bed als een paard.
Wat doe jij daar? Houd je rustig. Vader, lieve vader, zijn hoofd is een ham, je moet geen kwaad doen. Hij doet het alleen maar voor de grap, net als de bezem, die op de stoel is gaan zitten. Hij houdt er vanzelf wel mee op.
Ik zou eigenlijk moeten vegen, want ik kom nog om in het vuil. Ik doe de la open en wat zie ik? Allemaal gierst. Mevrouw toch, u laat me schrikken. Ik dacht dat u van de muur af zou vallen.
Wat moet die hier? Loop naar de duivel, sufferd! Mijn roux brandt aan en mijn afwaswater kookt over. Laat me met rust!
’Wat is er aan de hand?’ vroeg mevrouw Vizy, en ze boog zich over Anna. ’Ben je ziek?’
Anna sliep zo vast, dat haar adem nauwelijks te horen was.
’Anna’ – ze schudde hét meisje – ’Anna! Hoor je me niet?’
Het meisje draaide zich op haar andere zij.
Ze is ziek, dacht de vrouw.
Ze voelde aan Anna’s voorhoofd. Het was koud. Ook haar handen en voeten waren ijskoud.
Dadelijk gaat ze hier nog dood, dacht mevrouw Vizy.
Ze holde naar boven om Moviszter te halen. De arts was naar zijn patiënten in Kispest en werd pas tegen het spreekuur terugverwacht.
Ze maakte thee met rum en probeerde het meisje over te halen ervan te drinken; de thee zou haar warm maken.
Het meisje bewoog zich onrustig en wees op iets. Ze vroeg of mevrouw het licht wilde aandoen.
’Waarom?’ vroeg mevrouw Vizy verwonderd. ‘Het is al ochtend. Half negen,’ voegde ze er geschrokken aan toe.
Anna kreeg een angstaanval en tastte om zich heen. Ze hield haar hand voor haar ogen. Ze zag niets, rondom haar was alles zavart; ze was blind.
Opnieuw verzonk ze in een diepe slaap en ze ontwaakte pas toen Jancsi en meneer thuiskwamen en aan tafel gingen.
Mevrouw Vizy beklaagde zich er juist over dat ze nu met een ziek meisje opgescheept zat, toen Anna in de eetkamer verscheen met een dienblad.
’Voel je je al beter?’ informeerde mevrouw Vizy.
Anna zag alles weer, maar ze hoorde niet wat er werd gezegd. Ze zag alleen lippen bewegen.
’Ze heeft kougevat,’ meende meneer Vizy.
’Precies,’ viel Jancsi hem bij, ’gewoon een koutje.’
’Toch geloof ik dat ik de dokter laat komen,’ zei mevrouw Vizy peinzend.
’Zoals je wilt,’ zei haar man. ’Maar je weet hoe die boerenmeisjes zijn.’
’Inderdaad,’ zei Jancsi. ’Ze voelt zich trouwens al beter.’
Tegen de avond was Anna inderdaad weer hersteld en ze wilde niet dat men de dokter voor haar lastig viel.
Nog dagen lang schemerde het voor haar ogen en suisden haar oren. Een keer zag ze de koelkast niet en een andere keer liet ze een zilveren lepel vallen en hoorde het niet. Haar kart bleef even beklemd als die nacht. Ze was zo klein en alles om haar heen was zo groot, zo onmetelijk groot.
’Heb je soms iets verkeerds gegeten?’ hoorde mevrouw Vizy haar uit. ’Denk eens goed na. Wat heb je gegeten? Je hebt vast teveel gesnoept van iets waarvan je erg houdt.’
Jancsi kwam op een onbewaakt ogenblik de keuken ingevlogen.
’Is het in orde?’
’Ja.’
’Nou, zie je wel. Ik heb het je vooruit gezegd.’
’Het was alleen erg bitter,’ zei Anna. ’Vreselijk bitter.’ Ze glimlachte bleekjes, als een herstellende zieke.
’Bitter?’ herhaalde de jongeheer. ’Elke medicijn is bitter. Het voornaamste is, dat we het achter de rug hebben. Nou, ajuus hoor.’
Omdat hij echter zijn buik vol had van de hele affaire en ook van de standjes van de Vizy’s, die hem voortdurend beknorden omdat hij altijd zo laat thuiskwam, begon hij nu zelf moeite te doen om een woning te krijgen. Hij ging met het visitekaartje van een minister naar het huisvestingsbureau om een vergunning los te peuteren voor een woning in de Marmerstraat, die hem al twee weken geleden was beloofd. Binnen achtenveertig uur had hij de zaak voor elkaar.
Het was een kamer op de derde verdieping, niet groot, maar aan de straatkant en – wat het voornaamste was – met een eigen ingang. Nog diezelfde dag pakte hij zijn koffers, omhelsde tante Angela en oom Kornél en kwam’s avonds niet meer terug.
Jancsi zat in zijn nieuwe kamer in zijn met beverbont gevoerde overjas te babbelen met Elekes.
Er werd gebeld. Anna stond op de stoep met zijn koffers. Ze zette ze neer.
’Dank je, Anna,’ zei de jongeheer en hij drukte haar een bankbiljet van honderd kronen in de hand.
Hij begeleidde haar tot aan de deur. Daar zei hij: ’Wacht even.’
Hij haalde iets uit de zak van zijn winterjas en overhandigde het haar.
’Dit is voor jou.’
Anna keek op straat wat hij haar had gegeven.
Het was een zakje kastanjes. Kleine, verbrande Hongaarse kastanjes, maar ze waren nog lauw.
Nu wist ze, dat de jongeheer niet boos was op haar.



PublisherLoeb, Amsterdam
Source of the quotationp. 124-130.

minimap