Mander, Karel van: Het leven van Rogier van der Weyde, Schilder van Brussel
Het leven van Rogier van der Weyde, Schilder van Brussel (Dutch)Onder de gherucht-weerdighe in der Schilder-const, moet sonderlinghe ghedacht,
en niet versweghen blijven, den uytnemenden Rogier van der Weyde, die
muyt Vlaender oft van Vlaemsche Ouders te Brussel heel vroegh in onsen voorigen
donckeren Const-tijt heeft laten blincken t'licht der vernuftheyt, dat de Natuere
in zijnen edelen gheest hadde deelachtigh ghemaeckt, en ontsteken hadde, tot
groot verwonderen en oogh ontsluytinge der Constenaren van zijnen tijt: want
hy onse Const grootlijcx heeft verbetert, toonende met zijn vindinghen en handelingen
een volcomender wesen, so in stellingen, als ordineren, met uytbeeldinghe der
Menschlijcker inwendighe begheerten oft gheneghentheden, t'zy droef, gram, oft
blijde, nae den eysch des wercks. Van hem tot eeuwighe ghedachtnis zijn te sien
te Brussel op t'Raedt-huys, seer vermaerde stucken, wesende vier historien,
op het gherichte oft Iustitie by een ghebracht. Daer is voorneemlijck
een uytnemende en mercklijck stuck, daer den ouden Vader te bedde cranck ligghende,
zijnen misdadigen soon den hals af snijdt: waer seer eyghentlijck de ernsticheyt
des Vaders is te sien, die bijtende op zijn tanden, met onghenadighe handen,
soo grouwsaem recht aen zijn eyghen kindt bedrijft. Voorts isser daer den Vader
en den soon om t'recht in eeren te houden, beyde elck een ooghe worden uytghesteken,
en dergelijcke beduytselen meer, welcke dinghen wonderlijck te sien zijn: beweeghden
oock den gheleerden Lampsonio soo seer, dat hy zijn ooghen qualijck
con verbieden die stadich aen te sien, doe hy ter dier plaetsen was doende om
tot bevredinge der Nederlanden te schrijven de Pacificatie van Ghent, ondertusschen
dick- wils segghende: O Meester Rogier, wat een Man sijdy geweest, en dergelijcke woorden: daer hy nochtans met soo belanghende saeck onledigh en doende was. Van Rogier is oock gheweest te Loven in een Kerck, gheheeten Onse Vrouwe daer buyten, een afdoeninghe des Cruycen, daer twee op twee leeren stonden, en lieten t'lichaem afdalen met eenen lijnen doeck oft dwael: beneden stonden Ioseph van Aromathia, en ander, die het ontfinghen. Beneden saten de Marien seer beweeghlijck, en weenden: alwaer Maria, als in onmacht wesende, was van Ioanne, die achter haer was, opghehouden. Dit principael stuck van Meester Rogier wiert aen den Coningh nae Spaengien gesonden, welck onder weghe met t'Schip op de reys verdronck, doch werdt ghevischt: en seer dicht en wel ghepackt wesende, was niet seer bedorven, dan een weynich ontlijmt. En in de plaets van dit, hadden die van Loven een, dat van Michiel Coxie nae dit ghecopieert was: waer by te bedencken is, wat een uytmuntigh stuck dit was. Hy hadde een conterfeytsel ghemaeckt voor eenighe Coninginne, oft groote Personnagie, daer hy voor hadde een erflijcke Cooren-rente, en is tot grooten rijckdom ghecomen, heeft den armen veel aelmossen bestelt, en ghestorven ten tijde van de sweetende sieckte, die men d'Enghelsche cranckheyt noemde, die t'heele landt schier doorcroop, en veel duysent Menschen wech nam. Dit was in't Iaer ons Heeren 1529. in den Herfst. Van desen Rogier, oft tot hem, seght Lampsonius op dese meeninghe: Laet u niet o Rogier, soo seer met lof verblijden, Dat ghy gheschildert hebt, soo doe den tijdt mocht lijden, Veel schoone dinghen doch, die wel verdienen saen, Dat alle Schilders noch, in dees vernufte tijden (Indien sy wijs zijn recht) staegh d'ooghen daer op slaen. Sulcx tuyght de schilderije, de welcke doet vermaen, Aen t'Brusselsche ghericht, aen gheenen cant te wijcken, Van billickheyt ghewis de goede oprechte baen. Hoe sal gheconnen oock uyt Mensch ghedachte strijcken Dijn uyterlijcksten wille in't deelen verghelijcken, Van uwen rijckdom groot, ghewonnen met t'Pinceel, Den armen t'eenen troost, voor t'hongherigh beswijcken? Ghy liet u goeders doch hier d'aerde voor haer deel, Die blijven metter tijdt verdorven al gheheel: Maer die schoon stucken claer, waer by wy u ghedencken, Die sullen onghescheynt in Hemel eeuwigh blincken.
|
Rogier van der Weyde brüsszeli festő élete (Hungarian)A dicséretre méltó festők között kiváltképpen meg kell emlékeznünk és nem szabad
hallgatnunk a jeles Rogier van der Weydéről, aki vagy Flandriában, vagy Brüsszelben
flamand szülőktől született, és művészetünk előző, sötétebb korszakában már
nagyon korán felragyogtatta talentuma fényét, amellyel nemes szellemét a természet
megáldotta. Művész kortársai számára csodálat tárgya és kinyilatkoztatás volt,
mert művészetünket ő megjobbította, tökéletesebb formát adván leleményeinek
és a feldolgozásnak mind az egyes alakok mozdulataival, mind az egész elrendezéssel,
valamint az emberi lélek rezdüléseinek, a szomorúságnak, haragnak vagy örömnek
a mű tárgya szerinti ábrázolásával. Örök emlékezetét hirdeti a brüsszeli városházán
a bíráskodásra vonatkozó igen híres négy képe. Elsőnek említhetjük azt a kitűnő
és figyelemre méltó darabot, amelyen az ágyban betegen fekvő apa elvágja bűnös
fia torkát, a képen nagyon szembetűnik az apa komolysága, aki fogait összeharapva,
kegyetlen kézzel, borzalmas módon törvénykezik tulajdon fia felett. Aztán ott
van egy festmény, amelyen az igazság érvényesítése végett apának és fiának fél
szemét kiszúrják. A másik két képen is ilyesféle dolgok láthatóak. Olyan jelenetek
ezek, amelyeket nagy ámulattal szokás nézni és a tudós Lampsoniust is annyira
megindították, hogy nem tudott szabadulni tőlük, folyton ezeket szemlélte, amikor
itt a németalföldi béke érdekében a Genti Pacifikáció megírásával foglalkozott.
A képek szemlélése közben pedig gyakran ilyen és hasonló szavakra fakadt: „Ó,
Rogier mester, micsoda ember voltál te!”, nem is gondolva rá, hogy maga is milyen
fontos munkán dolgozik.
Rogiernak Leuvenben a Miasszonyunknak úgynevezett „falak előtt álló templomában” is függött egy képe, a Keresztről levétel, amelyen két személy lajtorján áll és a holttestet vászonlepelbe burkolva ereszti alá; alattuk készen áll Arimátiai József és egy másik férfi, hogy felfogja a testet. Lent ülnek a Máriák mély fájdalomban és sírnak, az alélt fájdalmas Anyát a mögötte álló János támogatja. Rogier mesternek ezt a megkapó képét elküldték Spanyolhonba a királynak, útközben a kép a hajóval a tengerbe merült, de kihalászták, és mivel nagyon jól és szorosan volt csomagolva, a víz nem sok kárt tett benne, eltekintve attól, hogy az enyv kissé kiázott. A leuvenieknek az eredeti helyett egy Michiel Coxcie által készített másolat maradt; ebből is látszik, milyen kiváló kép volt. Rogier több királynőnek és magas állású személynek is megfestette az arcképét, amiért örökös gabonajáradékot kapott. Így aztán gazdag ember lett belőle, sokat adott a szegényeknek, és abban az időben halt meg, amikor a forróláz tombolt, ahogyan az „angol izzadást” nevezték, amely majdnem az egész országon végigsöpört és emberek ezreit vitte magával. Ez Urunk 1529. esztendejének őszén történt. Ehhez a Rogierhoz szól Lampsonius imigyen: Ne örülj oly nagyon, Rogier, a dicsőségnek,
|