This website is using cookies

We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies on this website. 

Balla, Vladimír: Financial Times

Portre of Balla, Vladimír

Financial Times (Slovak)

Vždy som obdivoval intelektuálov. Sedím pri okne a lapám dych. Obdivujem intelektuálov a zároveň sa ich bojím. Hľadím z okna vlaku a skúmam trasu medzi Novými Zámkami a Bratislavou. Poznám tu každý krík. Kopček: Dolinku? Domečky? Stromčeky? Všetko to som už niekedy videl. Aj tie snehy, aj tie povodne, aj tých ľudí. Medzinárodné rýchliky bývajú plné inteligentných cestujúcich. Bojím sa ich. A závidím im. Sú inteligentní už na prvý pohľad. A to vkusné oblečenie: obleky, viazanky, isto aj jemná, vyberaná bielizeň. Hranaté dioptrické okuliare v zlatých rámikoch. Značkové ponožky v kožených poltopánkach. Skrúšene sedím na pohodlnom sedadle pri okne. Skrúšene a pokorne. Je večer, zopár ľudí drieme, iní diskutujú – takmer pošepky – dámy sú pôvabné a isto i voňavé. Hm, vôňa dám, oblizol som sa. Z otvoru v ďasne sa mi znovu pustila krv. Priložil som si k ústam vreckovku. Pani zubárka mi práve kvôli hrozbe krvácania zakázala piť alkohol. Takže bezzubý a ešte aj smädný? Vo vagóne medzinárodného rýchlika sa obzerám: vo vagóne všade samý inteligent. Robotníkov mám radšej, pretože nimi môžem opovrhovať, lebo im nerozumiem, lebo do nich nevidím, také sú v nich tajomné svety, cudzie a neprebádané, lebo kto ich prebáda, inteligent? Alebo nejaký bádaniachtivý robotník? A to už je čo za robotníka?! Bádaniachtivý? To je zasa nejaký intelektuál! Bojím sa ho! Intelektuál žije svoj prebádaný, intelektuálne zameraný život. Onehdy som bol aj ja intelektuálom, vtedy som zdokonalil teórie biskupa Berkleyho, prevýšil som v tomto ohľade aj Rudolfa Steinera. Takých pičovín som sa potom rýchlo zbavil pijanstvom. Dnes, keď sa porovnávam s intetektuálom, nesiem to tažko. Život pravého intelektuála je ohlodaný na kosť. Žiadne teplo. Žiadne mäkké mäso. Chlad a sval. Pravý intelektuál pred smrťou žije, kým ostatní len umierajú. Keď má pravý intelektuál v ruke pero, píše, nie však náhlivo, nerozvážne či nepremyslene. Pravý intelektualizmus je kánonizovaný. Dvere na vagóne sa nehlučne otvorili, vošiel elegán, dvere sa automaticky zatvorili. Elegán si skúmavo prezeral rady kresiel, vyberajúc si vhodné miesto. Sadne si k niektorému oknu, uvažoval som. Keby som mal uvažovať o niečom závažnom, hneď by sa ma zmocnili obavy, že sa dopustím nejakej chyby, pritom by som však dávno mal vedieť, že až vo chvíli, keď urobím chybu, som to naozaj ja. Elegánov pohyb bol pomalý, ale skôr rozvážny ako málo sebaistý. Nebol teda pomalý preto, že by náhle presne nevedel, čo robit. Ó, aká tvár! Tvár elegána! To bolo vidno na prvý pohľad. S nemalou dávkou závisti som v jeho očiach musel skonštatovať záblesky prirodzenej inteligencie. Tak nielenže elegán! Nielenže! Skrútlo ma od bolesti, pravdaže, nepriznanej – ale skrútlo ma, fyzicky ma skrútlo.  Priznávam, skrútlo ma. A očervenel som. Elegán sa priblížil. Moje utrpenie spozoroval, ale nič nedal najavo, čím dal najavo súcit. Nuž, kto je šťastný, spokojný a inteligentny, môže si dovoliť byť aj súcitný. My ostatní sa zadúšame nespočetnými druhmi nežičlivostí, zhnusení a zanovitostí. Ruka sa mi zachvela, keďsom siahol do vnútorného vrecka bundy a vylovil knižočku Vom Wesen der Wahrheit od Martina Heideggera. Nezabúdajme, že hlupákom čítanie náročnej literatúry škodí. Začítal som sa. Chvíľu mi to škodilo, ale potom sa mi písmenká začali rozplývať pred očami, navyše, zaujala ma krv, ktorá kvapla z mojej spodnej pery na bielu stránku. Ďasno! Schmatol som vreckovku a jej cíp si vopchal do papule. Podfuk s čítaním zlyhal: kto uverí, že blázon s krvavou vreckovkou medzi zubami naozaj hĺba o tom, či skrytie skrytého súcna vicelku vládne v odkrytí jednotlivého súcna, v odkrytí, ktoré sa ako zabudnutosť skrytia stáva scestím? Elegantný intelektuál? Elegantný intelektuál nie, neuverí. Aj tak súcitne – opät súcit! – odvrátil zrak, venujúc sa obsahu svojho elegantného kufríka. Krvácanie som ako-tak zvládol, vreckovka putovala do smetiačika pod oknom. Za sklom sa mihlo žltooranžové osvetlenie ktorejsi neverkej, bezvýznamnej stanice. Rýchlik ňou presvišťal bez zmeny tempa. Napokon, trochu sme meškali. Elegán si skúmavo prezeral obsah kufríka. Zdalo sa,  že ho ten obsah neuspokojuje. Poobzeral sa okolo seba a tvár sa mu náhle rozjasnila: na sedadle, od ktorého ho odderovala chodbička, ležali akési noviny, hneď po nich siahol. Formát novín bol na naše pomery neobvykle veľký; hneď som sa sústredil na názov, vytlačený výraznými, štylizovanými písmenami na prednej strane: FINANCIAL TIMES. Bisťu! Toto ma naozaj tvrdo zásiahlo. Schúlil som sa do klbka a „najradšej by som sa bol býval prepadol pod zem", ako vravievame my, čo nám nikdy nezíde na um objavné prirovnanie. Takéto voľačo! Takýto intelektuál! Angličtina! Financief Časy! Jednoducho, veľký svet, a on v spojení s týmto veľkým svetom. A čo som ja? A čo viem ja? A čo som dokázal ja? Ján Birčák vraví, ty, Vladimír, ty píšeš takú „menšinovú" literatúru. Także menšinovú literatúru. Menšinová literatúra, to je to, čo som dokázal. Ten, čo sa zmohol iba na menšinovú literatúru, tu teraz civie na elegána s novinami, ktoré otvárajú brány do veľkého sveta, ak sa im, novinám, správne rozumie. Elegán si vyzul poltopánky. Nuż, medzinárodný rychlik bol trochu prekúrený. Ja som sa svoje ťažké bagandže vyzuť neodvážil. Ani len na vyzúvanie sa v medzinárodných rýchlikoch nemám odvahu. Po očku sledujem elegána. Elegán sa chvíľu mocuje s rozmernými FINANCIAL TIMES, postupne ale papiere predsa len poskladá do ním preferovaného tvaru. Noviny umiestni na protiľahlé sedadlo a vyloží si na ne chodidlá. Ja sa zahľadím von oknom, hoci túto krajinu už naozaj veľmi dobre poznám.

 



PublisherL.C.A.
Source of the quotationGravidita, L.C.A
Bookpage (from–to)34-36

Financial Times (Polish)

Zawsze podziwiałem intelektualistów. Siedzę przy oknie i łapię oddech. Podziwiam ich, a jednocześnie się ich boję. Przez okno obserwuję trasę Nowe Zamki – Bratysława. Znam tutaj każdy krzaczek, pagórek, dolinkę, domek, drzewo... Wszystko to już nieraz widziałem. Te śniegi, powodzie, i tych ludzi. Międzynarodowe pociągi bywają pełne inteligentów. Boję się ich. I zazdroszczę. Są inteligentni już na pierwszy rzut oka. I te gustowne ubiory: garnitury, krawaty, a pewnie i delikatna, wyszukana bielizna. Graniaste okulary w złoconych ramkach. Markowe skarpetki w półbutach z prawdziwej skóry. Siedzę sobię skromniutko i pokornie na wygodnym miejscu przy oknie. Jest wieczór, kilka osób drzemie, a inni rozmawiają półszeptem. Panie są powabne i zapewne pachnące. Hm, zapach dam, oblizałem się. Z dziąsła znów pociekła mi krew. Przyłożyłem chusteczkę. Właśnie z powodu groźby krwawienia dentystka zabroniła mi pić alkohol. Takie ubytki i żeby jeszcze mieć ochotę? Rozglądam się po wagonie: sami inteligenci. Wolę robotników, nimi przynajmniej mogę pogardzać, ponieważ ich nie rozumiem, bo do nich nie zajrzę, takie są w nich tajemnicze światy, obce i niezgłębione; no bo kto je zgłębi, inteligent? Albo jakiś dociekliwy robotnik? Ale jaki to już byłby z niego robotnik?! Dociekliwy? Czyli że już trochę intelektualista! A takich się boję! Intelektualista wiedzie swój racjonalny, myślowo ukierunkowany żywot. Onegdaj i ja byłem taki, udoskonaliłem wtedy teorie biskupa Berkeleya i pod tym względem nawet Rudolfa Steinera przewyższyłem. Potem od tych bzdetów szybko się uwolniłem pijaństwem. Dziś porównywanie się z mózgowcem ciężko znoszę. Życie takiego prawdziwka jest ogryzione do kości. Zero ciepła. Zero miękkiego mięsa. Chłód i mięśnie. Taki to przed śmiercią żyje, gdy pozostali tylko umierają. Gdy ma w ręku pióro, pisze, ale nie pośpiesznie, nierozważnie czy nieprzemyślanie. Prawdziwy intelektualizm jest kanonizowany. Drzwi wagonu otworzyły się cicho i wszedł elegant, drzwi zamknęły się automatycznie. Badawczym wzrokiem ogarnął rzędy foteli, szukając najstosowniejszego miejsca. Siądzie przy którymś oknie, pomyślałem. Gdybym miał rozmyślać o czymś doniosłym, zaraz by mnie dopadła obawa, że jakiś błąd popełnię, przy czym już od dawna powinienem był przecież wiedzieć, że dopiero w momencie popełnienia błędu jestem naprawdę sobą. Ruchy eleganta były powolne, ale świadczące raczej o rozwadze, niż o braku pewności. Nie był więc tak powolny dlatego, żeby nagle nie wiedział dokładnie, co robić. Ech, jakie oblicze! Twarz eleganta! Od razu widać. Z niemałą dawką zawiści musiałem w jego oczach dostrzec również i błysk wrodzonej inteligencji. Tak, że nie tylko elegant! Nie tylko! Aż mnie skręciło. Oczywiście, że głupio się przyznać – ale skręciło mnie, dosłownie. Przyznaję. I poczerwieniałem. Tamten się zbliżał. Zauważył moje cierpienie... ale zachował dobrą minę, czym mi okazał współczucie. No cóż, szczęśliwy, spokojny i inteligentny, może sobie i na współczucie pozwolić. My, pozostali, aż się dusimy od niezliczonych rodzajów nieżyczliwości, zgnojeń i zawziętości. Ręka mi zadrżała, gdy z wewnętrznej kieszeni kurtki wyciągałem książeczkę Vom Wesen der Wahrheit*. Nie zapominajmy, że durniom czytanie trudnej literatury szkodzi. Zaczytałem się. Przez chwilę mi to szkodziło, lecz niebawem literki zaczęły się rozpływać przed oczyma, a w dodatku zainteresowała mnie krew, kapiąca z mojej dolnej wargi na białą kartkę. Dziąsło! Chwyciłem chusteczkę i jej rożek wepchnąłem do ust. Numer z czytaniem zawiódł: kto uwierzy, że czubek z zakrwawioną chusteczką w gębie rzeczywiście zagłębia się w problem, czy „W odkryciu bytu każdorazowo danego włada skrycie skrytego bytu w całości. Odkrycie to, jako zapomnienie skrycia, zamienia się w zbłądzenie"? Elegancki intelektualista? Nie, taki w to nie uwierzy. No więc współczująco – znowu współczucie! – odwrócił wzrok, skupiając się na wnętrzu swej wytwornej walizki. Krwotok z grubsza opanowałem, chusteczka trafiła do śmietniczki pod oknem. Za szybą mignęły żółtopomarańczowe światła którejś z małych, nic nieznaczących-stacyjek. Pociąg śmignął przez nią, nawet nie zwalniając. W końcu mieliśmy małe spóźnienie. A tamten nadal starannie przeglądał zawartość walizki. Najwyraźniej bez efektu. Więc rozejrzał się wokół i nagle twarz mu się rozjaśniła: na siedzeniu, od którego go oddzielało przejście, leżała jakaś gazeta. ,Natychmiast po nią sięgnął. Jej format, jak na nasze proporcje, był niezwykle duży; z miejsca skupiłem się na tytule, wydrukowanym wyraźną stylizowaną czcionką: FINANCIAL TIMES. O kurczę! To już mnie powaliło. Skuliłem się w sobie i „najchętniej to bym się zapadł pod ziemię", jak to powiadamy my, którym nigdy nie przyjdzie do głowy odkrywcze porównanie... To taki numer?! To taki facet?! Angielski! Finanse! Czasy! Po prostu, wielki świat, i on – cały w tym wielkim świecie. A kim ja jestem? A co ja wiem? Czego dokonałem? Ján Birčák mówi: ty, Vladimír, piszesz taką niszową literaturę. A więc niszową. Oto, czego dokonałem. I ktoś, kto zdobył się tylko na takie pisanie, gapi się teraz na faceta z gazetą, otwierającą bramy do wielkiego świata, jeśli się ją dobrze rozumie. Elegant zdjął półbuty. Cóż, pociąg był trochę przegrzany. Ja nie ośmieliłem się zdjąć swoich buciorów. Nie tylko na to w międzynarodowych pociągach nie mam odwagi. Dyskretnie obserwuję eleganta. Przez chwilę zmaga się z rozmiarami FINANCIAL TIMES, by wreszcie, metodycznie, złożyć gazetę do preferowanej przez siebie formy. Umieszcza dziennik na przeciwległym siedzeniu i kładzie na nim stopy. A ja tylko patrzę przez okno, chociaż ten kraj znam już naprawdę dobrze.

*M. Heidegger, O istocie prawdy. Przeł. J. Filek, Fundacja Aletheia, Warszawa 1990.

 



PublisherFundacja Pogranicze
Source of the quotationPogranicze
Bookpage (from–to)82-85
Publication date

minimap