This website is using cookies

We use cookies to ensure that we give you the best experience on our website. If you continue without changing your settings, we'll assume that you are happy to receive all cookies on this website. 

Gombrowicz, Witold: Ferdydurke (Ferdydurke - XII in Hungarian)

Portre of Gombrowicz, Witold

Back to the translator

Ferdydurke - XII (Polish)

Rozdział XII
FILIBERT DZIECKIEM PODSZYTY


Wieśniak z Paryża pod koniec osiemnastego stulecia miał dziecko, to dziecko miało znowu dziecko, a to dziecko znowu, miało dziecko i znowu było dziecko; a ostatnie dziecko jako champion świata grało mecz tenisowy na korcie reprezentacyjnym paryskiego Racing Klubu, w atmosferze wielkiego napięcia i przy nieustannych, żywiołowych grzmotach oklasków. Jednakże (jak szalenie zdradliwe jest życie!) pewien pułkownik żuawów spośród publiczności, siedzącej na bocznej trybunie, pozazdrościł nagle bezbłędnej i porywającej gry obu championom i chcąc także pokazać, co umie, wobec sześciu tysięcy zgromadzonych widzów (tym bardziej że obok siedziała jego narzeczona) – niespodziewanie łupnął z rewolweru do piłki w locie. Piłka trzasnęła i spadła, championi zaś, pozbawieni znienacka obiektu, próbowali jeszcze czas jakiś machać rakietami w próżni, lecz widząc niedorzeczność swych ruchów bez piłki, rzucili się na siebie z pazurami. Grzmot oklasków rozległ się wśród widzów.
I na tym zapewne byłoby się skończyło. Lecz zaszła i ta dodatkowa okoliczność, że pułkownik w podnieceniu zapomniał czy też nie wziął pod uwagę (jak bardzo trzeba uważać!) widzów, siedzących po przeciwległej stronie placu na tak zwanej słonecznej trybunie. Zdawało mu się, nie wiadomo czemu, iż kula przebiwsry piłkę powinna była się skończyć; tymczasem, niestety, w dalsżym swoim biegu ugodziła w szyję pewnego przemysłowca armatora. Krew trysnęła z przebitej arterii. Żona zranionego pod pierwszym wrażeniem chciała rzucić się na pułkownika, wyrwać mu rewolwer, ale ponieważ nie mogła (gdyż była uwięziona w tłumie), dała po prostu w papę sąsiadowi z prawej strony. A dała, ponieważ nie mogła wyładować inaczej wzburzenia i ponieważ w najgłębszych zakamarkach jaźni, powodowana logiką czysto kobiecą, sądziła że jako kobiecie jej wolno, bo cóż jej kto zrobi? Okazało się jednak, że nie bardzo (jak bezustannie wszystko należy brać pod uwagę w kalkulacji), gdyż był to utajony epileptyk, który pod wpływem wstrząsu psychicznego, wywołanego policzkiem, dostał ataku i wybuchnął jak gejzer, w drgawkach i konwulsjach. Nieszczęsna, znalazła się pomiędzy dwoma mężczyznami, z których jeden tryskał krwią, a drugi, pianą. Grzmot oklasków rozległ się wśród widzów.
A wtedy jakiś pan, siedzący obok, w szalonym popłochu skoczył na głowę damie, siedzącej poniżej, ta zaś poniosła i wyskoczyła na plac, unosząc go na sobie całym pędem. Grzmot oklasków rozległ się wśród widzów. I na tym zapewne byłoby się skończyło. Ale zaszła jeszcze taka okoliczność (jakże wszystko zawsze trzeba przewidywać!), że nie opodal siedział pewien skromny, utajony marzyciel-emeryt w stanie spoczynku z Tuluzy, który z dawien dawna na wszelkich publicznych widowiskach marzył o skakaniu na głowy osobom siedzącym niżej i tylko siłą dotąd się od tego powstrzymywał. Porwany przykładem, momentalnie skoczył na damę siedzącą poniżej, która (a była to drobna urzędniczka świeżo przybyła z Tangeru w Afryce) sądząc, że tak wypada, że tak właśnie trzeba, że to w wielkomiejskim tonie – również poniosła, przy czym starała się nie okazać żadnego skrępowania w ruchach.
I wtedy kulturalniejsza część publiczności jęla taktownie klaskać, by zatuszować skandal wobec przedstawicieli obcych poselstw i ambasad, tłumnie przybyłych na mecz. Ale i tu zaszło nieporozumienie, bowiem mniej kulturalna część wzięła oklaski za dowód uznania – i również dosiadła swych dam. Cudzoziemcy coraz większe objawiali zdziwienie. Cóż wobec tego pozostało kulturalniejszej części towarzystwa? Dla niepoznaki także dosiadła swych dam.
I prawie na pewno byłoby się na tym skończyło. Lecz wówczas niejaki markiz de Filiberthe, siedzący w loży parterowej z żoną i rodziną żony, nagle poczuł się dżentelmenem i wyszedł na środek placu w letnim, jasnym garniturze, blady, ale stanowczy – i chłodno zapytał, czy kto, i kto mianowicie, chce tu obrazić markizę de Filiberthe, jego żonę? I cisnął w tłum garść biletów wizytowych z napisem: Philippe Hertal de Filiberthe. (Jak szalenie musimy być ostrożni! Jak trudne i zdradne jest życie, jak nieobliczalne!) Zapanowała martwa cisza.
I naraz stępa, zwolna, oklep, na rasowych, cienkich w pęcinie, eleganckićh i strojnych kobietach jęło podjeżdżać do markizy de Filiberthe nie mniej niż trzydziestu sześciu panów, by ją obrazić i poczuć się dżentelmenami, skoro mąż jej, markiz, poczuł się dżentelmenem. Ona zaś ze strachu poroniła – i kwilenie dziecka ozwało się u stóp markiza pod kopytami tratujących kobiet. Markiz, podszyty dzieckiem tak nieoczekiwanie, opatrzony i uzupełniony dzieckiem w momencie, gdy występował pojedynczo i jako dżentelmen dorosły sam w sobie – zawstydził się i poszedł do domu – podczas gdy grzmot oklasków rozlegał się wśród widzów. 
 



Ferdydurke (Hungarian)

XII. FEJEZET
Filibert lappangó gyerekessége

Volt egyszer, a tizennyolcadik század végén, egy párizsi paraszt, és annak volt egy gyereke, annak a gyereknek is volt egy gyereke, és annak a gyereknek is egy gyereke, és annak is egy gyereke; ez az utolsó gyerek pedig, aki teniszvilágbajnok volt, egyszer a párizsi Racing Club reprezentatív teniszpályáján játszott egy meccset, meglehetősen feszült légkörben és lankadatlan, elemi erejű tapsvihar közepette. Ámde egy zuávezredes az oldaltribünön ülő közönség soraiban (lám, milyen szörnyen szeszélyes az élet!) megirigyelte a két bajnok hibátlan, magával ragadó játékát, ugyanakkor szerette volna megmutatni a hatezer egybegyűlt nézőnek (már csak azért is, mert mellette ült a menyasszonya), mit tud: így hát pisztolyával váratlanul ellőtte a repülő labdát. A labda nagy csattanással a földre esett. A bajnokok, akik egyik pillanatról a másikra megfosztattak tárgyuktól, egy ideig még hadonásztak ütőikkel az űrben, de látván, milyen esetlenül mozognak labda nélkül, foggal-körömmel egymásnak estek. Tapsvihar söpört végig a nézőseregen.
Bizonyára ennyiben is maradt volna a dolog. Csakhogy ekkor felmerült valami, tudniillik az ezredes izgalmában elfelejtette vagy nem vette figyelembe (lám, mennyire kell vigyázni!), hogy a pálya túloldalán, az úgynevezett napos tribünön is ülnek. Valamiért azt hitte, hogy a golyó, miután átüti a labdát, megáll; ezzel szemben, sajna, továbbrepült, és eltalálta egy iparmágnás-hajótulajdonos nyakát. Az átlőtt ütőérből vér spriccelt. A megsebesült férfi felesége első felindulásában rá akarta vetni magát az ezredesre, hogy kitépje a kezéből a pisztolyt, de mivel nem tudta (hiszen fogva tartotta a tömeg), egyszerűen képen törölte a jobb oldali szomszédját. Mégpedig azért, mert másképp nem tudta levezetni az indulatát, s mert énje rejtett zugában, tisztán női logikájától vezérelve ügy vélte, ő, mint nő, nyugodtan megteheti, hisz mi baja eshet? Ám kiderült, nagyon is eshet (lám, mennyire fel kell készülni mindig minden eshetőségre!), ugyanis az illető látens epilepsziás volt, s a pofon okozta lelki megrázkódtatástól rohamot kapott, kitört, mint egy gejzír, fetrengett-rángatózott. A szerencsétlen asszony egyszeriben ott találta magát két férfi között: az egyikből spriccelt a vér, a másik habzott. Tapsvihar söpört végig a nézőseregen.
Ekkor azonban az egyik mellettük ülő úr iszonyú rémületében az alatta ülő hölgy fejére ugrott, az meg nyakában a férfival kiugrott a pályára, és sebesen hurcolni kezdte. Tapsvihar söpört végig a nézőseregen. Bizonyára ennyiben is maradt volna a dolog. De ekkor felmerült még valami (lám, mennyire fel kell készülni mindenre!), tudniillik nem messze tőlük ült egy szolid toulouse-i nyugdíjas, aki titokban réges-rég arról álmodozott, hogy egyszer egy nyilvános rendezvényen a lejjebb illók fejére ugrik, s eddig úgy kellett visszafognia magát. A példán felbuzdulva tüstént ráugrott az alatta ülő hölgyre, aki (az afrikai Tangerből nemrég érkezett kistisztviselőnő) abban a hiszemben, hogy így illik, ez a szokás, ez is része a nagyvárosi stílnek, ugyancsak kiugrott vele a pályára, miközben igyekezett minél fesztelenebbül mozogni.
Ekkor a közönség kulturáltabb része tapintatosan tapsolni kezdett, hogy eltussolja a botrányt a külföldi nagykövetségek és konzulátusok szép számban megjelent képviselői előtt. De ez is félreértésre adott okot; a kevésbé kulturált rész ugyanis az elismerés jelének vette a tapsot - s közülük is ki-ki meglovagolta a maga hölgyét. A külföldiek egyre élénkebben adtak hangot csodálkozásuknak. Így hát a társaság kulturált része mit tehetett? Hogy elkendőzzék a dolgot, közülük is ki-ki meglovagolta a maga hölgyét.
Szinte biztos, hogy ennyiben is maradt volna a dolog. Ám ekkor egy bizonyos de Filiberthe márki, aki a földszinti páholyban ült a feleségével és a felesége családjával, egyszerre úriembernek érezte magát; kisétált a pálya közepére világos, nyári öltönyében, sápadtan, de határozottan - s hűvös hangon megkérdezte: van-e valaki, és ki légyen az, aki de Filiberthe márkinét, a feleségét meg akarja sérteni? S egy marék „Philippe Hertal de Filiberthe” feliratú névjegyet dobott a tömeg közé. (Milyen rettenetesen óvatosnak kell lenni! Milyen nehéz és szeszélyes, milyen kiszámíthatatlan az élet!) Síri csend lett.
És egyszer csak léptetve, lassan, a vékony csüdű, elegáns, díszes nők hátán nem kevesebb, mint harminchat úr indult de Filiberthe márkiné felé, hogy megsértse őt, és úriembernek érezze magát, ha már az asszony férje, a márki, úriembernek érezte magát. A márkiné ijedtében elvetélt - a márki lába előtt, női patáktól tiporva, vinnyogó gyermeki hangok hallatszottak. A márki, aki előtt egyszeriben mindenféle eladdig lappangó gyerekességek hevertek - épp akkor lett megdobva és megtoldva egy gyerekkel, amikor egymagában, érett úriemberként, a saját nevében lépett fel -, elszégyellte magát, és hazament. Tapsvihar söpört végig a nézőseregen. 
 



PublisherKalligram, Pozsony
Source of the quotationWitold Gombrowicz: Ferdydurke, p. 223–225.

minimap