Ez az oldal sütiket használ

A portál felületén sütiket (cookies) használ, vagyis a rendszer adatokat tárol az Ön böngészőjében. A sütik személyek azonosítására nem alkalmasak, szolgáltatásaink biztosításához szükségesek. Az oldal használatával Ön beleegyezik a sütik használatába.

Örkény István: Rodzina Totów (Tóték Lengyel nyelven)

Örkény István portréja

Tóték (Magyar)

Egy a fontos: hogy a vendég elégedett, jókedvű, idegileg kiegyensúlyozott, és e két hét alatt majdnem négy kilót hízott!
Mindez abban a pár szóban kristályosodott ki, melyekkel az őrnagy, amikor már a délutáni buszra vártak, elbúcsúzott tőlük:
– Higgyék el, kedves Tóték, nekem semmi kedvem sincs elutazni.
Mariska nagyot sóhajtott, de ezt a sóhajt az öröm fakasztotta.
– Minekünk is fáj – mondta –, hogy el kell válnunk a mélyen tisztelt őrnagy úrtól.
– Magával pedig – fordult az őrnagy Tóthoz – nagyon meg vagyok elégedve, kedves Tót. Csak vigyázzon, hogy vissza ne essen a régi hibáiba!
Tót kifejezéstelen arccal nézett rá, és valamit morgott a foga közt. Ezt Mariska, aki legközelebb állt hozzá, így értette:
– Rottyints a gatyádba!
Nagy kérdés, hogy jól hallotta-e, mert dübörögve megérkezett a távolsági busz, és elnyomott minden hangot.
A busz megállt. Az őrnagy sorra kezet fogott velük. Ágikát homlokon csókolta.
– Isten velük! Úgy érzem magam, mintha egy új életem kezdődött volna a maguk vendégszerető otthonában. Nem vagyok a szavak embere. Inkább majd tettekkel mutatom meg, milyen hálát érzek.
Tóték csak álltak meghatottan. Az őrnagy fölszállt, aztán kihajolt az ablakon.
– Még egyszer köszönöm a szíves vendéglátást.
– Örülünk, hogy jól érezte magát az őrnagy úr.
– Minden jót, kedves Tóték!
– Szerencsés utat, őrnagy úr.
Az autóbusz elindult. Az őrnagy még odakiáltotta:
– Remélem, nem voltam terhükre?
Mind a hárman intettek, és kiabáltak, hogy jaj, dehogy!
Az autóbusz eltűnt a kanyarban. Tóték még mindig integettek, de arcukról eltűnt a búcsúmosoly, sorban egymás után, ahogy három gyertyát fújnak el.
Tót nem mozdult. Még intésre emelte karját, és még mindig az út kanyarulatát leste, mintha attól félne, hogy váratlanul visszafordul a busz, leszáll róla az őrnagy, és minden elölről kezdődik. Minthogy ez nem következett be, Tót megnyugodott.
Először is levette sisakját, és úgy tette vissza, hogy testének függőleges tengelye a sisak vízszintes tengelyével kilencvenfokos szöget zárjon be. Aztán megpróbálta kiegyenesíteni a térdét.
– Segíts már, Mariskám – mondta, mert a térde egészen belemerevedett a behajlított tartásba. Csak a két nő közös segítségével sikerült végre kiegyenesítenie. Ekkor azonban kihúzta magát, és szeretteitől közrefogva, emelt fővel, szép, büszke lépteivel elindult hazafelé.
Otthon körül se nézett. Egyenesen az új margóvágóhoz lépett. Az ormótlan alkotmány alig fért ki az ajtón. Lecipelte a budi mögé, a mályvabokorig; amikor visszajött, és zihálása elcsitult, kijelentette:
– Mostantól kezdve reggel fogunk reggelizni, este fogunk vacsorázni, és éjjel fogunk aludni. Megértettétek?
– Úgy lesz minden, ahogy te akarod, édes, jó Lajosom – mondta legszerelmesebb mosolyával Mariska.
Úgy is lett. Amikor beesteledett, megvacsoráztak. Utána Tót az ajtóhoz húzta kényelmes karosszékét. Mariska odahúzódott az urához, és magával vonta a kislányát, aki úgy fonódott az apjára, mint egy inda. Néhány percet töltöttek el így, fejük fölött szikrázott a csillagporos augusztusi éj, s a Bábony, mint egy óriási, zöld tüdő, esti hűvösséget lehelt rájuk. Majd jön a tél… A nagy, orosz tél, dermesztő szeleivel, metsző hidegével. De az ilyen zászlóaljirodák bizonyára jól vannak fűtve, a parancsnokok pedig kőházakban laknak, s a kőházakat, főleg éjjel, amikor lakói alusznak, kettőzött őrség veszi körül. Így talán azokat a keveseket, akiknek ilyen kiváltságosak a körülményei, remélhetően nem éri baj.

Leltár
Felvétetett a gomeli tábort kórházban Kincs Károly g. hadnagy által, Koroda I. őrmester és Boglár D. őrmester, mint tanúk jelenlétében, a Tót Gyula zászlós tulajdonát képező ingóságokról, melyekbe a kincstár tulajdonát képező darabok nem számíttattak be.

Elnevezés: Leírás
egy habselyem alsó -
Elnevezés: Leírás
Egy zsebkendő kockás
Elnevezés: Leírás
bőrtárca, pénz 38 P 60 fillér
Elnevezés: Leírás
egy tintaceruza -
Elnevezés: Leírás
egy fénykép 1 férfi + nőalak
Elnevezés: Leírás
20 Honvéd cigaretta -

(Dátum, aláírás)
(Szétázott az esővizes hordóban)

*

Mariska rámosolygott az urára.
– Fáradt lehetsz. Feküdjünk le, édes, jó Lajosom.
– Csak előbb még elszívok egy szivart – mondta Tót.
Mariska futott a szivarért, Ágika tűzzel szolgált, Tót pedig élvezettel leszívta a füstöt. Szerette az élet apró örömeit. Most olyan jól érezte magát, hogy nyújtózott egyet, amibe beleroppantak az izületei, aztán felsóhajtott:
– Jaj, anyám, anyám, szegény, jó anyám!
Ebben a pillanatban közeledő lépések hallatszottak. Tóték csodálkozva néztek föl.
A veranda ajtajában ott állt Varró őrnagy, kofferral a kezében; sugárzó arccal, széles mosollyal.
– Látom, kedves Tóték, hogy nem hisznek a szemüknek – mondta. – Pedig igaz!
Tót valamilyen furcsa, pukkanásszerű hangot hallatott. Nem emberi hang volt. Olyasféle hang volt, mint amikor egy kútba fulladóból feljön az utolsó buborék. Beszélni azonban nem tudott.
Beszélni senki se tudott. Csak nézték az őrnagyot, kiguvadt szemmel.
– Egerben le akartam pecsételtetni a szabadságos levelemet, de a pályaudvar-parancsnokságon azt a kellemes hírt közölték velem, hogy a partizánok fölrobbantottak egy hidat, és ezért három napig nem járatnak szabadságos vonatot…
Rámosolygott Tótra, Tótnéra, Ágikára.
– Úgyis olyan nehéz volt egymástól elválni; gondoltam, ezt a három napot maguknál töltöm el… Remélem, nem leszek terhükre?
Tóték még most se bírtak szólni. Az őrnagy bevitte kofferét, aztán visszajött, s a tettvágytól buzogva így szólt:
– Ha nincs kifogásuk ellene, dobozolhatnánk egy kicsit… Elhallgatott. Nézelődött.
– Ejnye már – mondta. – Hová lett az új margóvágó, kedves Tót?
Tót megpróbált válaszolni, de ez csak a harmadik nekifutásnál sikerült neki.
– Levittem a kertbe, mélyen tisztelt őrnagy úr.
– Miért? – csodálkozott az őrnagy. – És hová?
Csak ide a mályvákhoz – mondta szolgálatkészen Tót. – Tessék parancsolni, mindjárt megmutatom.
Eltűntek a sötétben.
Mariska és Ágika ott maradtak, álltak, a sötétbe meresztették a szemüket. Látni nem láttak semmit. Egy ideig nem is történt semmi. Aztán tompa döndülés hallatszott. Ettől megrázkódtak. Aztán megint lecsapott a margóvágó acélkarja; ettől a döndüléstől is megrázkódtak. Úgyszintén a harmadiktól is. Megint elmúlt egy kis idő. Aztán visszajött Tót. – Miért álltok itt? – kérdezte. – Menjünk lefeküdni.
Megágyaztak. Levetkőztek. Ágyba bújtak.
Mariska eloltotta a villanyt. Ő is lefeküdt. Egy ideig hallgatott, aztán félénken megkérdezte:
– Háromba vágtad, édes, jó Lajosom?
– Háromba? Nem. Négy egyforma darabba vágtam… Talán nem jól tettem?
– De jól tetted, édes, jó Lajosom – mondta Mariska. – Te mindig tudod, mit hogyan kell csinálni.
Feküdtek, hallgattak, forgolódtak. Oly fáradtak voltak, hogy végül mégiscsak elnyomta őket az álom. Tót azonban alva is forgolódott, rágott, nyögött, egyszer majd kiesett az ágyból. Rosszat álmodott talán? Ez azelőtt nem volt.



KiadóÚj Palatinus Könyvesház Kft.
Az idézet forrásaÖrkény István: Tóték + Macskajáték

Rodzina Totów (Lengyel)

Ostatnie dni pobytu wypoczynkowego majora Varró minęły monotonnie, bez żadnych wydarzeń. Wszyscy byli zadowoleni. Kiedy nadarzała się możliwość drzemki, spali. Kiedy trzeba było robić pudełka, robili pudełka. Wytworzył się stan równowagi.
Trzeba jednak jako rzecz ciekawą zaznaczyć, że niespodziewanie Lajos Tót nabrał chęci do robienia pudełek. Przykładał się do tej przymusowej pracy z taką ambicją, że wkrótce jego pudełka udawały się najlepiej: podawali je sobie z rąk do rąk, obracali na wszystkie strony, podziwiali.
- Popatrzcie na tatę! - z zachwytem wykrzykiwała Ágika.
- Któż by uwierzył? - kręcił głową major.
- No widzisz, kochany Lajosku - dodawała Mariska. - Przy odrobinie dobrej woli można zdziałać cuda.
Oczywiście za ten stan równowagi płacili Tótowie. Cała trójka była umęczona brakiem snu, nerwowym napięciem i ciągłym uczuciem strachu. Mariska na przykład, jak by nie uważała, wypuszczała wszystko z rąk, a zdarzało się, że stojąc zasypiała na kilka minut z szeroko rozwartymi oczyma, niczym kura, którą doświadczalnie poddano hipnozie.
Ágice nic nie leciało z rąk, przewracała tylko wszystko i wciąż na coś wpadała. Pewnego razu, kiedy z ojcem znalazła się w ciemnym pokoju, kilka razy się z nim zderzyła. A potem, kiedy zapalili światło, także na niego wpadła. - Przepraszam - powiedziała i cofając się przewróciła deskę do prasowania, po czym postąpiła znów ku ojcu. Tót zaś, choć miał gdzie się usunąć, też ruszył w jej stronę. Zderzyli się jak dwa parowozy. Widocznie doszli już do takiego stanu wyczerpania, kiedy nie odróżnia się ciemności od jasności.
Wygląd Tata najmniej zdradzał, w jak złym stanie się znajduje, a przecież te cztery dni przeżył w tępym oszołomieniu. Uchwytne objawy były takie jak u zniedołężniałego starca i charakteryzowały się brakiem wszelkiej godności. Trzeba było do niego głośno mówić, gdyż słuch mu osłabł. Czasem zapominał przełknąć jedzenie i kęs mięsa trzymał w ustach od wieczora do rana. Codzienne czynności mu się myliły: raz usiłował się uczesać syfonem wody sodowej, a podczas pożegnalnej kolacji, kiedy jadł rosół z kury, wydało mu się, że już doszedł do cygara. Ponieważ zwykł dym wypuszczać przez nos, zebrani przy stole spostrzegli nagle, że z nosa gospodarza płynie rosół z ryżem, zielonym groszkiem, marchewką i kluseczkami z grysiku, z których słynęła Mariska.
Takimi drobiazgami jednak nikt się nie przejmował. Jedno było ważne: że gość był zadowolony, w dobrym humorze, zrównoważony nerwowo i przez te dwa tygodnie przytył niemal o cztery kilo!
To wszystko skrystalizowało się w kilku słowach, które wypowiedział major na pożegnanie, kiedy czekali na popołudniowy autobus:
- Wierzajcie mi, drodzy państwo, że nie mam najmniejszej ochoty stąd wyjeżdżać!
Mariska głęboko westchnęła, ale to westchnienie wycisnęła z niej radość.
- Nam też jest przykro - powiedziała - że musimy się z szanownym panem majorem rozstać.
- A z pana, panie Tót - zwrócił się do gospodarza - jestem ogromnie zadowolony. Tylko niech pan uważa, kochany panie Tót, żeby nie popaść z powrotem w dawne błędy!
Tót zwrócił ku niemu twarz bez wyrazu i coś mruknął przez zaciśnięte zęby. Mariska, która stała najbliżej, tak to zrozumiała:
- Możesz sobie nasr... w gacie!
Nie wiadomo, czy dobrzę usłyszała, gdyż z warkotem nadjechał dalekobieżny autobus i wszystko zagłuszył. Autobus stanął. Major kolejno podał im rękę. Ágikę pocałował w czoło.
- Zostańcie z Bogiem! Czuję się tak, jakbym w naszym gościnnym domu rozpoczął nowe życie. Nie umiem przemawiać. Raczej czynami okażę, jaką wdzięczność dla was żywię.
Tótowie stali wzruszeni. Major wsiadł, potem wychylił się przez okno.
- Jeszcze raz dziękuję za miłą gościnę.
- Bardzo się cieszymy, że pan major dobrze się u nas czuł!
- Wszystkiego dobrego, kochani Tótowie!
- Szczęśliwej drogi, panie majorze!
Autobus ruszył. Major jeszcze krzyknął:
- Mam nadzieję, że nie byłem dla was ciężarem?
Cała trójka machała rękami i wołała, że nie, skądże znowu!
Autobus zniknął na zakręcie. Tótowie wciąż jeszcze stali i machali rękami, ale podobnie, jak się zdmuchuje kolejno świece, tak z ich twarzy znikały pożegnalne uśmiechy.
Tót stał nieruchomo. Jeszcze miał ramię wzniesione, i wciąż wpatrywał się w wkręt, jakby się obawiał, źe autobus niespodziewanie zawróci, że wysiądzie z niego major i że wszystko zacznie się od początku. Ponieważ nic podobnego się nie stało, uspokoił się.
Najpierw zdjął hełm i włożył go z powrotem tak, żeby pionowa oś jego ciała i pozioma oś hełmu tworzyły kąt dziewięćdzieśięciu stopni, potem spróbował wyprostować kolana.
- Pomóż mi, Mariska - poprosił, bo stale ugięte kolana zupełnie mu zesztywniały. Dopiero z pomocą żony i córki udało mu się w końcu stanąć prosto. Wyciągnął się jak struna i z podniesioną głową, pięknym dumnym krokiem ruszył ku domowi.
W mieszkaniu nawet się nie rozejrzał, tylko podszedł prosto do nowego przycinacza. Niezdarna maszyna z trudem mieściła się w drzwiach. Wytaszczył ją do ogrodu, za ustęp i postawił wśród malw. Kiedy wrócił i oddech mu się wyrównał, oświadczył:
- Od tej chwili będziemy jedli śniadanie rano, kolację wieczorem, a spać będziemy w nocy. Zrozumiano?
- Wszystko będzie tak, jak ty chcesz, kochany Lajosku - odpowiedziała Mariska z zakochanym uśmiechem.
Tak też się stało. Kiedy się ściemniło, zjedli kolację. Potem Tót przysunął do drzwi najwygodniejszy fotel. Mariska przytuliła się da niego wraz z Ágiką, która oplotła ojca jak liana. Tak przesiedzieli kilka minut. Nad ich głowami niebo sypało skrami sierpniowych gwiazd, a szczyt Bábonya, niczym olbrzymie zielone płuca, wydychał wieczorny chłód. Nadejdzie zima... Straszna rosyjska zima i

skarbu państwa.
Nazwa: kalesony z milanezu Opis: -
Nazwa: jedna chustka do nosa Opis: w kratkę
Nazwa: portfel skórzany, pieniądze Opis: zawartość 38 pengó 60 fillerów
Nazwa: ołówek kopiowy Opis: -
Nazwa: fotografia Opis: 1 mężczyzna + postać kobieca
Nazwa: 20 szt. papierosów Opis: Honvéd
(Data, podpisy)
(Zniszczony w beczce z deszczówką)

Mariska uśmiechnęła się do męża.
- Jesteś pewnie zmęczony. Połóżmy się, kochany Lajosku.
- Jeszcze tylko wypalę cygaro. - odpowiedział Tót.
Mariska pobiegła po cygaro, Ágika podała ogień, Tót z rozkoszą wciągnął dym. Lubił drobne życiowe przyjemności. Teraz poczuł się tak dobrze, że się przeciągnął, aż mu w stawach chrupnęło, po czym jęknął:
- O matko, matulu, biedna moja mateczko!
W tej samej chwili rozległy się jakieś kroki. Tótowie ze zdziwieniem podnieśli wzrok.
W drzwiach werandy stał major Varró z walizką w ręku, z rozpromienioną twarzą i szerokim uśmiechem.
- Widzę, kochani państwo Tót, że nie wierzycie własnym oczom - powiedział. - A przecież to prawda!
Tót wydał dziwny głos, jakby pyknięcie. To nie był ludzki głos. Zabrzmiał tak, jakby po tonącym w studni wydobył się na powierzchnię wody ostatni pęcherzyk powietrza. Ale nie zdołał wymówić słowa.
Nikt nie był w stanie się odezwać. Patrzyli tylko na majora wytrzeszczonymi oczyma.
- W Egerze poszedłem opieczętować swoją kartę urlopową, ale w komendzie dworca otrzymałem przyjemną wiadomość, że partyzanci wysadzili w powietrze jakiś most i przez nabliższe trzy dni wstrzymane są powrotne pociągi urlopowe...
Uśmiechnął się do Tóta, do Mariski, do Ágiki.
- Tak mi było ciężko z wami się. rozstać. Pomyślałem więc, że te trzy dni spędzę jeszcze u was... Mam nadzieję, że nie będę wam ciężarem?
Tótowie wciąż jeszcze nie mogli wydobyć z siebie głosu. Major zaniósł walizkę do pokoju i spragniony czynu powiedział:
- Jeżeli nie macie nic przeciwko temu, możemy trochę się zająć pudełkami...
Przerwał i popatrzył dokoła.
- Ejże, panie Tót, gdzie się podział nowy przycinacz?
Tót usiłował odpowiedzieć, ale dopiero przy trzeciej próbie mu się to udało.
- Wyniosłem go do ogrodu, wielce szanowny panie majorze.
- Czemu? - zdziwił się major. - Gdzie jest teraz?
- Niedaleko, przy malwach - odpowiedział żywo Tót. - Proszę ze mną, zaraz pokażę.
Zniknęli w ciemnościach.
Mariska i Ágika pozostały na werandzie, stały bez ruchu z oczyma wlepionymi w ciemny ogród. Nic nie było widać. Przez jakiś czas nic się nie działo. Potem rozległ się tępy trzask. Wzdrygnęły się. Za chwilę znowu opadła dżwignia noźa. Teraz też się wzdrygnęły. Podobnie trzecim razem.
Minęła dłuższa chwila. Potem zjawił się Tót.
- Czemu tak stoicie? - zapytał. - Chodźmy spać.
Posłali łóżka. Rozebrali się i położyli.
Mariska zgasiła światło i także wsunęła się pod kołdrę. Po chwili milczenia nieśmiało spytała:
- Na trzy go przeciąłeś, kochany Lajosku?
- Trzy? Nie. Na cztery równe części... Może źle zrobiłem?
- Dobrze zrobiłeś, kochany Lajosku - odpowiedziała Mariska. - Ty zawsze wiesz, co i jak należy uczynić.
Leżeli, milczeli, przewracali się z boku na bok. Byli tacy zmęczeni, że w końcu zmorzył ich sen. Tót jednak i we śnie kręcił się, kopał, stękał, a nawet o mało co nie spadł z łóżka.
Może miał złe sny? Przedtem mu się to nie zdarzało.



KiadóPaństwowy Instytut Wydawniczy, Varsó

minimap