Orodovnice (Szlovák)
„Sestra Klára, ešte sem," pokynul biskup svojou
pestovanou rukou smerom k tučńému päťdesiatnikovi. Klara sklopila oči v jemnom
úsmeve a do kalíška, čo stál pred hosťom, naliala z likéru dobrej značky. Hosť
— významný politik — neisto kývol hlavou na znak vďaky, bol trochu v rozpakoch.
Rádová sestra ho ešte neobsluhovala. Jeho tvár si Klára pamätá z televízie, z
čias, keď televíziu sledovala pravidelne. Predtým si nikdy nevšimla, aký je malý a tučný. Na obrazovke vyzeral dôležito,
sebaisto a mravokárne. Klára kdesi počula, že na obrazovke všetci muži vyzerajú
väčší, než sú v skutočnosti. Pokiaľ sa ešte pamätá zo svojho minulého,
civilného života, tento tu, čo práve s predstieranou pokorou počúva reči pomocného
biskupa, hoci by už najradšej oblizoval sladký voňavý likér, v televízii vždy
zdôrazňoval svoju vieru a mravnosť, kládol dôraz na tradičné hodnoty, aj keď
nikdy nevysvetlil, čo to je, a veľmi zdôrazňoval rodinu ako jedinú záruku
mravnosti. Manželka mu sedí po ľavici a veľmi milo a ponížene sa usmieva na
pomocného biskupa. Klára jej nalievala pred chvíľou. „Ďakujem, sestrička,“
šepla pokorne a Klára vľúdne pokynula hlavou. Len málokedy sa stane, že jej
niekto povie ďakujem. Rozhodla sa, že si to už nebude všímať, a tak sa teraz na
seba trochu hnevá za to, že poďakovanie ženy, skrútenej v pokore na stoličke,
jej tak dobre padlo. Vzápätí si však uvedomí, v akej pozícii je tu ona. Akurát
môže kedykoľvek odísť cez lietacie dvere, veď pre týchto ľudí je anonymnou
osobou, možno ani nie človekom, možno ani neexistuje. Spomenie si na švagrinú
Elenku, tiež manželku politika. Elenky jej je, ktovie prečo, menej ľúto než
tejto neznámej ženy. Možno preto, že Elenka jej nikdy nepovedala ďakujem. Alebo povedala? Keby Klára začala pátrať v pamäti, určite
by rozliala likér, zakopla by o stoličku alebo by urobila nejakú inú
neprístojnosť. Biskup čosi vykladá, prsteň na ruke sa mu blýska, manželka
tučného politika ponížene počúva, biskup ju láskavo prehliada, obracia sa k jej
manželovi. V „usporiadaných“
domácnostiach naleje hosťom štamperlík domáci pán alebo domáca pani, nakoniec
naleje aj sebe a štrngne si s hosťami. Lenže toto nie je domácnosť, toto je biskupský úrad. Klára tu
dočasne vypomáha. Utvrdzuje sa v tom, že naozaj len dočasne. Má to byť skúška
jej trpezlivosti, ako jej s úsmevom povedal biskup, keď sa ho spýtala, či by sa
mohla uchádzať o nejaké miesto, kde by mohla slúžiť núdznym blížňym.
Potmehúdsky na ňu žmurkol a opýtal sa, či on a otec pomocný biskup nie sú pre
ňu dosť blížni a dosť núdzni. „Viem, sestrička, viem, ako ste to mysleli. My sa
tu máme dobre, a vo svete je toľko biednych a chorých, ktorým treba pomôcť. Boh
vidí vašu túžbu, modlite sa, snáď sa vám to podarí. Pomocnú, ochotnú ruku a
dobré srdce však treba všade. Veď vidíte, koľko je tu prace. Potrebujeme vás
tu. Môžete tu byť veľmi užitočná, a myslím si, že práve o to vá.rn ide, nie?“
Klara nemohla povedať „nie“, lebo si nechcela zarúbať cestu k tomu, aby raz
mohla byť naozaj užitočná. „Musíte počúvať hlas svojho srdca,“ hovorievala im matka predstavená. „Musíte
si vedieť odoprieť svoje túžby,“ hovorievala im tiež, akoby si tiéto tvrdenia
navzájom neodporovali. Klára vstupovala do rehoľného stavu s predstavou, že raz bude opatrovať
chorých, starých, opustené deti, alebo niečo podobné. Prečo jej to nevyšlo, ani
sama nevie. Nemala jasnú predstavu? Nechala sa vliecť okolnosťami a udalosťami?
Dávala do otázok Ruženine tvrdenia. Kedysi dávno v škole to tak robili na gramatike — ten úkon bol
čisto mechanický a na otázky nebolo treba odpovedať. Veď ani Ružene nemusí
odpovedať, lebo Ružena sa jej už dávno na nič nepýta, len dáva najavo svoju
nevôľu a začudovanie. Ešte šťastie, že ako Zdenka ju už môže ignorovať a ako
Klára ju vôbec nemusí brať na vedomie. Pri spomienke na Ruženu sa v duchu
naježí. Svoju staršiu sestru radšej rýchlo zapudí z mysle. Zakotvila som na
biskupskom úrade, no a čo! Snáď toto obdobie nebude trvať pridlho, v to dúfa, veľmi
dúfa. Pravdaže, nesmie dávať najavo svoju nevôľu, lebo by si mohli myslieť, že
ju majú naučiť väčšej pokore. Prečo sa tu ocitla práve ona, keď vie, že
niektoré sestry by tu boli tak veľmi rady? „Musíte sa naučiť, dieťa moje, že
nikto z nás nie je pánom svojich plánov,“ povedal jej biskup minule. Klára
nechápe, prečo tie plány musí ľuďom meniť biskupský úrad. Že by aj v tomto
zastupoval Boha na zemi? Biskup konečne prednesie prípitok, hostia s úľavou zdvihnú poháre. Klára sa
stratí za lietajúcimi dverami. O chvíľu bude nosiť predjedlo. Sestra Monika jej
mlčky podáva tanieriky s kúsom šunky, syra, zeleniny. Pokrm je pekne a úhľadne
upravený. Klára pochváli úpravu, Monika nereaguje. Vídajú sa len pri ranných
modlitbách, zatiaľ sa spolu nerozprávali. Klára nevie, či jej pochvala bola
nenáležitá, alebo ju Monika prepočula. Klára sa rozhodne, že si to nebude
všímať. Veď ako má zistiť, či ide o Monikinu osobnú vlastnosť, alebo je to
signál, že niečo urobila nesprávne? Naozaj nevie náležite reagovať, alebo si to
o sebe len myslí? A má sa vôbec takýmito myšlienkami zaoberať? Vezme tácku, na
ktorej sú poukladané tanieriky s predjedlom, prejde lietajúcimi dverami a začne
nosiť na stôl.
Kiadó | Aspekt |
Az idézet forrása | Orodovnice |
Könyvoldal (tól–ig) | pp. 82-86 |
Megjelenés ideje | 2006 |
|
Klara (Lengyel)
Siostro Klaro, jeszcze tutaj – biskup wskazał swoją wypielęgnowaną dłonią w
kierunku tłustego pięćdziesięciolatka. Klara spuściła oczy w delikatnym
uśmiechu, a do kieliszka, który stał przed gościem, nalała drogiego likieru.
Gość, znany polityk, jakby trochę zakłopotany niepewnie kiwnął głową w niemym
podziękowaniu. Chyba jeszcze nigdy nie obsługiwała go siostra zakonna. Klara pamiętała jego twarz z telewizji, jeszcze z czasów, kiedy telewizję
śledziła regularnie. Nigdy wcześniej nie zauważyła, że jest taki mały i tłusty.
W telewizji wyglądał dostojnie, był pewny siebie i moralizatorski. Klara gdzieś
słyszała, że na ekranie wszyscy mężczyźni wyglądają na większych niż są w
rzeczywistości. O ile jeszcze dobrze pamiętała ze swojego poprzedniego
cywilnego życia – ten tu, który akurat z udawaną pokorą słúcha słów biskupa
pomocniczego chociaż najchętniej oblizywałby już słodki aromatyczny likier, w
telewizji, zawsze podkreślał swoją wiarę i moralność, kładł nacisk na tradycyjne
wartości, chociaż nigdy nie wyjaśnił, co ma na myśli i mówił o rodzinie jako
jedynym gwarancie moralności. Jego żona siedzi po jego lewicy, bardzo miło i
uniżenie uśmiecha się do biskupa pomocniczego. Klara nalewała jej
przed chwilą. „Dziękuję, siostro” – szepnęła pokornie, a Klara miło skinęła
głową. Rzadko ktoś mówi jej „dziękuję”. Postanowiła, że nie będzie zwaracać na
to uwagi, a teraz sama na siebie jest trochę zła, że podziękowanie kobiety
pokornie skulonej na krześle tak dobrze jej zrobiło. Ale taka z niej bidula...
Po chwili uświadamia sobie, w jakim charakterze tutah przebywa. Wprawdzie może
w każdej chwili wyjść przez wahadłowe drzwi, a oprócz tego jest dla tych ludzi
zupełnie anonimowa. Może nawet nie jest człowiekiem, może nawet nie istnieje.
Przypomina sobie swoją szwagierkę Elenkę bo ona jest żoną polityka. Bóg wie,dlaczego Elenki
jest jej mniej żal niż tej tu obcej kobiety. Może dlatego, że Elenka nigdy nie
powiedziała jej „dziękuję”. A może powiedziała? Gdyby Klara zaczęła szukać w
pamięci z pewnością rozlałaby likier, kopnęła w krzesło albo zrobiła coś równie
niestosownego. Biskup coś tłumaczy, pierścienie na jego ręku błyszczą, żona tłustego polityka
uniżenie słucha, biskup mierzy ją łaskawym wzrokiem, zwraca się do jej męża. Klara dobrze wie, że w „normalnych” domach kieliszek gościom nalewa pan lub
pani domu. Wreszcie nalewa również sobie i stuka się z gośćmi. Ale to nie jest
dom, to jest kuria. Klara chwilowo tu pomaga. Przekonuje samą siebie, że to
rzeczywiście tylko na jakiś, czas. Ma to być dla niej lekcja pokory, jak to,
uśmiechając się powiedział biskup kiedy zapytała, czy nie mogłaby się starać o
jakiejś miejsce, gdzie mogłaby pomagać bliźnim w potrzebie. Mrugnął do niej
przebiegle i zapytał, czy on i inni biskupi nie są dla niej wystarczająco
bliźni i w potrzebie. „Wiem, wiem siostro, jak to sobie siostra wymyśliła. My
się tu mamy całkiem dobrze, a na świecie jest tylu biednych,
chorych którym należałoby pomóc. Bóg widzi wasze pragnienie niesienia pomocy,
niech się siostra modli, to siostrze wychodzi najlepiej. Ale pomocnej, chętnej dłoni
i dobrego serca potrzeba wszędzie. Przecież siostra widzi, ile tu jest pracy.
Potrzebujemy siostry tutaj. Może być siostra bardzo przydatna, a myślę sobie,
że o to właśnie siostrze chodzi, czyż nie?” Klara nie mogła powiedzieć „nie”, bo
w ten sposób zamknęłaby sobie drogę do bycia naprawdę pomocną
„Musicie słuchać głosu serca” – mawiała im matka przełożona, „Musicie umieć
oprzeć się własnym pragnieniom” – mawiała jeszcze, jakby te dwa twierdzenia nawzajem się nie
wykluczały. Klara wstępowała do zakonu z myślą, że wreszcie będzie się opiekować chorymi,
starymi, może sierotami albo robić coś bardzo podobnego. Sama
nie wie, dlaczego jej to nie wyszło. Czy mało się starała? Czyżby nie umiała
się wybić? Czy pozwoliła przejąć kontrolę okolicznościom i wydarzeniom? Czy nie
wiedziała, czego chciała? Do pytań zaczęła jakby dodawać odpowiedzi swojej
starszej siostry – Rużeny. Kiedyś dawno robiły tak w szkole na gramatyce.
Czynność ta była zupełnie mechaniczna, a na pytanie nie trzeba było w ogóle
odpowiadać. Nie musi przecież odpowiadać na żadne pytania Rużeny, bo Rużena
dawno już o nic jej nie pyta, tylko okazuje swoje niezadowolenie i zdumienie.
Całe szczęście, że nie musi tego przyjmować do wiadomości ani jako siostra
zakonna Klara, ani jako jej młodsza siostra Zdenka. Na wspomnienie Rużeny Klara
cała zjeża się w sobie. Szybko odpędza myśli o Rużenie. Prawda, utknęła u
biskupa – i co? Przecież to nie będzie trwało wiecznie. Ma nadzieję, ma głęboką
nadzieję. Naturalnie nie wolno jej tu okazywać swojego niezadowolenia, bo
jeszcze sobie pomyślą, że trzeba jej nauczyć większej pokory. Ale dlaczego
znalazła się tu akurat ona, skoro wie, że niektóre siostry byłyby tu
szczęśliwsze. „Musisz się nauczyć, moje dziecko, że nikt z nas nie jest panem
swoich planów” – powiedział jej ostatnio biskup. Klara nie rozumie tylko,
dlaczego te plany musi zmieniać kuria biskupia. Czyżby i w tym zastępowała Boga
na ziemi? Biskup wreszcie wznosi toast, ,goście z ulgą podnoszą kieliszki. Klara znika za
drzwiami wahadłowymi. Za chwilę zacznie nosić przystawki. Siostra Monika milcząco
podaje jej talerzyki z kawałkami szynki, sera, warzyw. Jedzenie na talerzach
ułożone jest ładnie i gustownie. Klara chwali siostrę, Monika nie reaguje.
Widzą się jedynie przy
porannych modlitwach, jeszcze nigdy nie rozmawiały. Klara nie wie, czy jej pochwała
była nie na miejscu, czy też Monika jej nie usłyszała. Klara postanawia nie
zwracać na to uwagi. Skąd ma wiedzieć, czy to cecha charakteru Moniki, czy też
sygnał, że zrobiła coś nie tak? Naprawdę nie potrafi odpowiednio reagować, czy
tylko ma takie wrażenie? Czy w ogóle powinna o tym myśleć? Bierze tackę, na
której poukładane zostały talerzyki z przystawkami, przechodzi przez drzwi
wahadłowe i zaczyna układać na stole.
Kiadó | Zielona sowa |
Az idézet forrása | Studium. Pismo o nowej literaturze, nr 6 (60) - 1 (61) |
Könyvoldal (tól–ig) | pp. 6-8 |
Megjelenés ideje | 2006-2007 |
|